Uitspraak Beroep Tegen Klimaatvonnis: Kabinet Moet Broeikasgassen Sneller Verminderen
Geschreven op 3-9-2015 - Erik van Erne. Geplaatst in Agenda, Klimaat
13 juni 2019: Urgenda Presenteert 40puntenplan: Handreiking Aan kabinet Voor 25% CO2-reductie Voor Eind 2020.
In de afgelopen maanden zijn er al vele maatregelen met ondersteuning van meer dan vijfhonderd organisaties in allerlei maatschappelijke coalities bekend gemaakt.
Deze en de nog niet gepresenteerde maatregelen worden op 24 juni gepresenteerd in het 40puntenplan.
Een pakket maatregelen als handreiking aan het kabinet, dat is het idee achter het Urgenda 40puntenplan. De overheid heeft nog 2 jaar om 25% CO2-reductie in 2020 ten opzichte van 1990 te realiseren. Er zijn nog veel mogelijkheden, als er vaart gemaakt wordt.
16 mei 2019: Op 24 juni 2015 won Urgenda de zogenaamde Klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat. De Staat moet 25% CO2-eq reduceren in 2020 ten opzichte van 1990, vanaf het Nederlandse grondgebied. De Staat verklaarde dit vonnis wel uit te gaan voeren, maar is toch in hoger beroep te gaan.
In oktober 2018 was er nog niets extra gereduceerd aan broeikasgassen, maar verloor de Staat wel opnieuw. Ook het Hof in Den Haag gaf Urgenda gelijk op 9 oktober 2018. De Staat ging in cassatie bij de Hoge Raad, maar verklaarde weer dat de overheid wel serieus aan de slag zou gaan met de reductie van 25%. Op dit moment is de CO2-reductie 14,5% ten opzichte van 1990 en 2020 begint al over ruim een half jaar.
Op vrijdag 24 mei licht Urgenda nogmaals toe waarom zij meent dat de Rechtbank en het Hof de juiste uitspraak hebben gedaan. De Staat zal zijn argumenten geven. In de cassatieprocedure is het verplicht om met gespecialiseerde cassatieadvocaten te werken. We zijn zeer verheugd dat NautaDutilh al in een heel vroeg stadium heeft aangegeven ons daarbij te willen ondersteunen. Zij keken al jaren mee met onze zaak en zijn nu de cassatieadvocaat in deze laatste fase. Dit naast de advocaten van Höcker, die al sinds 2012 bij onze zaak betrokken zijn.
De Hoge Raad bestaat uit vijf rechters. Er zijn ook twee zogenaamde Advocaten-Generaal, die een advies zullen schrijven aan de Hoge Raad. Daarna zal de Hoge Raad uitspraak doen, op zijn vroegst in de tweede helft van dit jaar en dat is dan ongebruikelijk snel.
17 april 2019: Na het winnen van de Klimaatzaak op 24 juni 2015 bij de Rechtbank Den Haag en de bekrachtiging van deze uitspraak door het Hof op 9 oktober 2018, heeft de Staat besloten in cassatie te gaan.
Beide partijen hebben inmiddels de stukken ingediend. Op 24 mei aanstaande is er weer een mondelinge behandeling. Het pleidooi vindt plaats bij de Hoge Raad in Den Haag.
7 maart 2019: Hemweg Kolencentrale In Amsterdam Gaat Dicht In 2020
19 december 2018: Het kabinet heeft sinds 2015, toen de rechter uitspraak deed in de Urgenda-zaak, geen extra maatregelen genomen om de CO2-uitstoot verder te beperken.
Dat meldt NRC op basis van een reconstructie. De rechter besloot in juni 2015 dat het kabinetsbeleid bij lange na niet voldoende is om de doelen te behalen die internationaal zijn afgesproken om de CO2-uitstoot terug te brengen. In 2020 moet de uitstoot van broeikasgassen met een kwart zijn verminderd vergeleken met 1990.
Nederland ligt niet op schema om deze doelen te halen. Met het huidige beleid wordt slechts een reductie van maximaal 17 procent gehaald. Dat is onder de norm van 25 tot 40 procent die in klimaatwetenschap en het internationale klimaatbeleid noodzakelijk wordt geacht.
De staat stelde in 2015 het vonnis te accepteren, maar ging wel in hoger beroep omdat de rechtbank een beleidsmatige en politieke keuze zou hebben gemaakt. Het kabinet-Rutte II beloofde echter wel maatregelen te gaan nemen om het vonnis recht te doen. De Tweede Kamer vroeg hier in september 2015 ook om. Inmiddels weten we de uitspraak in het beroep. Het Gerechtshof in Den Haag heeft in het hoger beroep van de Nederlandse Staat bepaald dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Volgens het hof is een reductie van 25 procent ten opzichte van 1990 in het jaar in 2020 noodzakelijk.
Wat we ook weten is dat de Nederlandse Staat in cassatie gaat in de Urgenda-zaak. Het Gerechtshof Den Haag oordeelde begin oktober dat de Staat de uitstoot van CO2 sneller moet verminderen. Tensloote weten we ook dat Het Kabinet de zaken ontzettend vertraagd heeft en dat er nog steeds geen serieus werk wordt gemaakt om een echt aanzienlijke CO2-reductie te bewerkstelligen. Nederland moddert maar wat aan.
Bronnen in Den Haag vertellen aan NRC dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in januari met nieuwe cijfers komt waaruit blijkt dat de reductie in 2020 maximaal 20 procent zal bedragen. Op dit moment wordt binnen de coalitie nagedacht over nieuwe maatregelen om hierop te anticiperen. Maatregelen als het sluiten van kolencentrales of het verlagen van de maximumsnelheid zullen niet voldoende zijn om de CO2-reductie te bespoedigen. GroenLinks-leider Jesse Klaver verwijt het kabinet en vooral de VVD het onderwerp nooit serieus genomen te hebben.
1 november 2018: Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft aangekondigd dat de Nederlandse Staat in cassatie gaat in de Urgenda-zaak. Het Gerechtshof Den Haag oordeelde begin oktober dat de Staat de uitstoot van CO2 sneller moet verminderen.
Urgenda-directeur Marjan Minnesma reageert op de uitspraak van Wiebes. “Dat is gewoon niet waar. Als het echt een principekwestie zou zijn, had het kabinet allang meer maatregelen aangekondigd om de uitstoot tegen te gaan.”
Nederland heeft bij de klimaatakkoorden van Parijs afgesproken dat het de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met een kwart moet hebben verminderd ten opzichte van 1990. Volgens Urgenda volstaat het huidige beleid bij lange na niet om dat doel te halen en moet het kabinet meer doen. ‘Momenteel is de uitstoot pas 13 procent lager dan in 1990.
9 oktober 2018: Eindelijk is het dan zover. Het Gerechtshof in Den Haag heeft in het hoger beroep van de Nederlandse Staat bepaald dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Volgens het hof is een reductie van 25 procent ten opzichte van 1990 in het jaar in 2020 noodzakelijk.
Die reductieplicht is in overeenstemming met de zorgplicht van de Staat, aldus het gerechtshof. Het hof wijst erop dat de Staat niet alleen verantwoordelijk is voor de uitstoot, maar wel zijn verantwoordelijkheid moet nemen.
Het kabinet zal het oordeel van het gerechtshof bestuderen met het oog op een cassatie, maar stelt in een reactie het vonnis wel te zullen uitvoeren. Een cassatie wordt overwogen, omdat het kabinet vraagtekens zet bij de manier waarop beleidskeuzes van de regering juridisch worden getoetst.
Volgens het hof is de CO2-uitstoot onverminderd hoog gebleven en is de klimaatverandering een reële dreiging waartegen de burgers moeten worden beschermd. Tussen nu en 2030 zal de uitstoot aanzienlijk verminderd moeten worden. “Wanneer de overheid weet dat er sprake is van een reëel en dreigend gevaar, moet de Staat maatregelen nemen om dit te voorkomen”, aldus het gerechtshof.
Het hof stelt dat Nederland op basis van het huidige beleid in 2020 een vermindering van maximaal 17 procent zal bereiken. Dat is onder de norm van 25 tot 40 procent die in de klimaatwetenschap en het internationale klimaatbeleid noodzakelijk wordt geacht voor geïndustrialiseerde landen.
Urgenda won samen met negenhonderd andere eisers op 24 juni 2015 de klimaatzaak die ze tegen de Nederlandse Staat hadden aangespannen. De rechter bepaalde toen dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent moet hebben verlaagd ten opzichte van 1990. De Staat accepteerde dat vonnis, maar ging toen wel in hoger beroep, omdat de rechtbank een beleidsmatige en politieke keuze zou hebben gemaakt. Het kabinet-Rutte II stelde het vonnis tegelijkertijd wel uit te voeren.
Het gerechtshof oordeelt nu dat de rechtbank niet op de stoel van de politiek is gaan zitten, aangezien de rechtbank rechtsbescherming moet bieden, ook in zaken tegen de overheid. De Staat heeft de motivatie van Urgenda wat de klimaatwetenschap betreft niet bestreden. Ook het hof onderschrijft de aangedragen klimaatwetenschap, die wijst op een lineair verband tussen de uitstoot en de opwarming van de aarde.
De uitspraak in 2015 wordt als een historische uitspraak gezien. De rechter oordeelde dat CO2-uitstoot klimaatverandering veroorzaakt en daarmee de zeespiegel verhoogt en de voedselvoorziening bedreigt.
Momenteel is het kabinet bezig met het opzetten van een Nederlands klimaatakkoord. Belanghebbenden onderhandelen over de inhoud van het akkoord, dat volgens de plannen voor het einde van het jaar klaar moet zijn. Het is nog niet bekend hoe de vermindering van de uitstoot in dat akkoord wordt vastgelegd.
In het regeerakkkoord heeft het kabinet afgesproken de richtlijnen van het klimaatakkoord van Parijs te volgen. Het kabinet wijst op de toezegging dat de EU-lidstaten de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met minstens 40 procent zullen verminderen ten opzichte van 1990.
Zie ook: De Klimaatzaak by VPRO Tegenlicht en de Klimaatzaak Meet Up – Battle of The Grids: Kernenergie- en Kolencentrales Overbodig, Voorrang voor Duurzame Energie – Energie van Nederland: Nederland Wordt Vuilste Land van Europa – Nederland 100% Duurzame Energie in 2030: Samen Sneller Duurzaam – Nederland krijgt nieuwe energie: 100% Duurzame Energie – Nederland ver verwijderd van Europese duurzame energie doelstelling – Het Energieakkoord Voor Duurzame Groei: Slechts 14% Hernieuwbare Energie in 2020 – Nieuwe Energie: Nederland na het Fossiele Tijdperk by Anne-Marie Rakhorst – Prins van Oranje over duurzame energie op de World Future Energy Summit – Smeltend Zwitserleven by VPRO Tegenlicht – UN Climate Change Conference COP23 in Bonn: Het Akkoord van Parijs – The Paris Agreement – Startschot Voor Klimaatakkoord Nederland: Uitstoot Van Broeikasgassen Met 49% Verminderen
Nederlandse Energiecentrales Verstoken Steeds Meer Kolen: CO2-Uitstoot Fors Hoger – Uitstoot van Broeikasgassen in Nederland Weer Gestegen: Plus 1 Procent in 2016 by CBS – CO2-Uitstoot In 2017 Gelijk Aan CO2-Uitstoot In 1990 by CBS – Hogere CO2-Uitstoot in Nederland in Eerste Kwartaal 2018: Plus 2,5 procent by CBS – Lagere CO2-Uitstoot Dankzij Warme Weer in Tweede Kwartaal 2018: Min 3,8 Procent by CBS
Greenpeace en Milieudefensie zijn blij met de uitspraak van het Hof dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver laat weten verheugd te zijn met de uitspraak.
“Deze uitspraak betekent dat alle kolencentrales versneld gesloten moeten worden. Want met het huidige beleid gaat de opgelegde 25 procent CO2-reductie in 2020 zeker niet gehaald worden”, stelt Greenpeace in een reactie. “We zijn blij dat de overheid nu op de vingers getikt wordt door de rechtbank en aan haar beloften wordt gehouden.”
Ook Jesse Klaver spreekt van een historische uitspraak. “De rechter dwingt de overheid om werk te maken van klimaatverandering. Niet in de toekomst, maar nu. Dit jaar nog”, zegt de GroenLinks-leider. “Laten we beginnen met het sluiten van de twee oudste kolencentrales: de Hemweg en de Amercentrale.” Zie ook: Amer- en Hemwegcentrale mogelijk toch via rendementseis te sluiten
15 mei 2018: Nou het heeft even geduurd, maar het is eindelijk zover. Op maandag 28 mei 2018 dient eindelijk het hoger beroep in de Klimaatzaak bij het Hof in Den Haag. De Staat heeft het hoger beroep aangetekend en vervolgens zijn grieven op papier gezet. Daarop heeft Urgenda schriftelijk gereageerd.
Op 28 mei is het tijd voor de mondelinge pleidooien. Zowel De Staat als Urgenda kunnen een toelichting geven en vragen beantwoorden van het Hof.
25 september 2015: Nou het is definitief. De Staat gaat toch in hoger beroep en kiest daarvoor de traagste weg. Urgenda laat weten dat het Kabinet geen enkele urgentie uitstraalt en daar ben ik het helemaal mee eens.
Het kabinet zal naar aanleiding van het klimaatvonnis van de rechter niet direct maatregelen treffen om tot een reductie van de CO2-uitstoot te komen. “Om verantwoorde keuzes te maken, ben je verplicht goed onderzoek te doen”, zei minister Henk Kamp. Dat betekent dus dat er voorlopig helemaal niets verandert in het klimaatbeleid van de overheid.
Ondanks tienduizenden verzoeken van topwetenschappers, burgers, bedrijven en de bijna 900 mede-eisers om niet in beroep te gaan, gaat de Nederlandse Staat toch bij het Hof in hoger beroep tegen het vonnis in Urgenda’s Klimaatzaak. Dat betekent dat de Staat alles in deze zaak weer ter discussie kan gaan stellen en het reductiebevel van de rechter om 25% CO2 te reduceren in 2020 (ten opzichte van 1990) aanvecht. Dit terwijl die 25% volstrekt onvoldoende is. Zelfs de snellere route, die Urgenda had aangeboden, (het Hof overslaan en meteen naar de Hoge Raad, de zogenaamde sprongcassatie), is afgewezen door het Kabinet. “Je bent zo jaren verder, want na de procedure bij het Hof zal de verliezer zeker alsnog in cassatie gaan bij de Hoge Raad”, verwacht Marjan Minnesma van Urgenda.
“Het is glashelder. Door voor jarenlang voortslepende procedures te kiezen laat het kabinet zien dat het klimaatverandering komende jaren niet urgent vindt “, stelt Urgenda directeur Marjan Minnesma, initiatiefnemer van de Klimaatzaak “Burgers en bedrijven zijn al aan de slag maar het Kabinet trapt op de rem.”
3 september 2015: Urgenda en negenhonderd mede-eisers wonnen 24 juni de klimaatzaak en dwingen daarmee stringenter klimaatbeleid af bij de Nederlandse Staat. De Haagse rechtbank heeft de eisers in het gelijk gesteld en de overheid moet nu meer en effectievere klimaatacties ondernemen om het aanzienlijke Nederlandse aandeel in de mondiale uitstoot te verminderen.
Het was de eerste keer dat een rechter een Staat verplicht om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. Internationaal betekent deze uitspraak een steun in de rug voor alle klimaatzaken in andere landen.
“Alle eisers zijn héél blij met deze uitspraak. Die maakt heel duidelijk dat klimaatverandering een groot probleem is dat veel effectiever moet worden aangepakt en dat staten zich niet meer kunnen veroorloven onvoldoende te doen. Ze dienen hun burgers te beschermen. Als de politiek dat niet uit zichzelf doet, dan kan de rechter de burger te hulp schieten,” zegt Urgenda directeur Marjan Minnesma, die in 2013 met een team van advocaten en negenhonderd mede-eisers het initiatief nam tot deze klimaatzaak tegen de Staat der Nederlanden “De Staat is nu aan zet, de duurzame oplossingen liggen gelukkig voor het oprapen.”
Inderdaad de Staat heeft de volgende zet gedaan en die is zoals we wel konden verwachten: Kabinet kondigt hoger beroep aan in Klimaatzaak. Lees hier de brief van het Kabinet.: “Het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Dit betekent dat, ook nu de Staat in hoger beroep gaat, zij begint met het uitvoeren van het vonnis. Reeds lopende onderzoeken, zoals het Interdepartementale Beleidsonderzoek ‘Effectiviteit IBO CO2 reductiemaatregelen’ (IBO CO2), zullen bouwstenen aandragen voor aanvullende maatregelen. Dit in aanvulling op het reeds ambitieuze klimaatbeleid van het kabinet. Het IBO CO2 wordt naar verwachting eind 2015 afgerond.
Het kabinet zal de Kamer in de eerste helft van 2016 zijn standpunt toesturen over de uitkomsten van het IBO en daarbij tevens aangeven welke vervolgstappen zullen worden genomen. Daarnaast informeert het kabinet u dit najaar in verschillende brieven separaat over de stand van zaken van het Nederlandse klimaat- en energiebeleid.”
“We zien het beroep vol vertrouwen tegemoet. Het is mooi dat ze 25 procent willen verminderen, maar de rechter heeft ook aangegeven dat dit het absolute minimum is. Er moet nog veel meer gebeuren en we hopen op een versnelling”, zegt Urgenda directeur Marjan Minnesma.” Bron: Urgenda
Zie ook: Het Energy Next! Congres 2015: Het Roer Moet Om, Maar Hoe? – Nederlandse Energiecentrales Verstoken Steeds Meer Kolen: CO2-Uitstoot Fors Hoger – Battle of The Grids: Kernenergie- en Kolencentrales Overbodig, Voorrang voor Duurzame Energie – Energie van Nederland: Nederland Wordt Vuilste Land van Europa – Nederland 100% Duurzame Energie in 2030: Samen Sneller Duurzaam – Nederland krijgt nieuwe energie: 100% Duurzame Energie – Nederland ver verwijderd van Europese duurzame energie doelstelling – Het Energieakkoord Voor Duurzame Groei: Slechts 14% Hernieuwbare Energie in 2020 – Nieuwe Energie: Nederland na het Fossiele Tijdperk by Anne-Marie Rakhorst – Prins van Oranje over duurzame energie op de World Future Energy Summit – De Klimaatzaak: Zondag 20 september 2015 bij Tegenlicht VPRO en de Klimaatzaak Meet Up – Open Brief 64 Hoogleraren: Oproep aan Kabinet om Alle Elf Kolencentrales in Nederland te Sluiten – Startschot Voor Klimaatakkoord Nederland: Uitstoot Van Broeikasgassen Met 49% Verminderen
Kees zegt:
15 oktober 2015 om 12:32 | Permalink
Pakistaanse klimaatzaak wint ook in de rechtbank
Het Hooggerechtshof in het Pakistaanse Lahore heeft geoordeeld dat een “klimaatraad” gecreëerd wordt om de Pakistaanse overheid te houden aan haar milieubeloften. De uitspraak doet denken aan de klimaatzaken in Nederland en België.
Het Pakistaanse vonnis kwam er na een klacht van een Pakistaanse boer die de overheid in gebreke stelde. De rechtbank oordeelt dat de overheid geen enkele concrete stap heeft ondernomen om het nationale klimaatbeleid te implementeren dat ze zelf had goedgekeurd in 2012. Voor Pakistan is de klimaatverandering geen verre bedreiging meer, stelt het vonnis. We voelen nu al de impact in het land.
In het vonnis spoort de rechter de overheid aan om een klimaatraad op te richten. Die moet samengesteld zijn uit vertegenwoordigers van verschillende ministeries en het middenveld, en voorgezeten worden door een specialist in milieurecht.
Erik van Erne zegt:
7 september 2017 om 16:09 | Permalink
Hoogst Onzeker of Nederland Voldoet aan Klimaatverplichtingen
Het is erg onzeker of de Nederlandse CO2-uitstoot in 2020 25 procent lager is dan in 1990, blijkt uit een studie van CE Delft in opdracht van de NVDE. De rechter heeft in de Urgenda-klimaatzaak bepaald dat de uitstoot in 2020 25 procent lager moet zijn dan in 1990.
Op basis van een analyse van de belangrijkste ontwikkelingen blijkt dat het bereiken van dat doel hoogst onzeker is. Na 2020 dreigt de uitstoot zelfs flink op te lopen.
Erik van Erne zegt:
4 januari 2019 om 16:40 | Permalink
Geachte heer Rutte, In een rechtsstaat komt de regering een uitspraak van de rechter na
Erik van Erne zegt:
13 juni 2019 om 19:20 | Permalink
Urgenda Presenteert 40puntenplan: Handreiking Aan kabinet Voor 25% CO2-reductie Voor Eind 2020
Tijdens deze bijeenkomst vindt de presentatie en overhandiging plaats van Urgenda’s 40puntenplan aan het kabinet. Dit is een pakket van 40 maatregelen dat dient als handreiking om te voldoen aan de uitspraak van de Rechtbank en het Hof Den Haag in de Klimaatzaak: 25% CO2-reductie voor eind 2020.
Maak tevens kennis met de coalities achter de maatregelen: inmiddels meer dan 500 organisaties die klaar staan om te helpen met de uitvoering van de maatregelen. Ook zijn aanwezig verschillende innovatieve ontwikkelingen en hun bedenkers, zoals de SAGT, het eerste semi autonoom rijdend vrachttransportmiddel, de zonder stroom werkende spoorwegwissel en papier gemaakt zonder water.
Al deze ideeën zijn omgezet in maatregelen inclusief een berekening hoeveel CO2-uitstoot er door de overheid bespaard kan worden als ze deze ideeën omzetten in de praktijk.
In de afgelopen maanden zijn er al vele maatregelen met ondersteuning van meer dan vijfhonderd organisaties in allerlei maatschappelijke coalities bekend gemaakt. Deze en de nog niet gepresenteerde maatregelen worden op 24 juni gepresenteerd in het 40puntenplan.
Een pakket maatregelen als handreiking aan het kabinet, dat is het idee achter het Urgenda 40puntenplan. De overheid heeft nog 2 jaar om 25% CO2-reductie in 2020 ten opzichte van 1990 te realiseren. Er zijn nog veel mogelijkheden, als er vaart gemaakt wordt.
Maatregel 1 – 100.000 huurhuizen energieneutraal – besparing: 0,2Mton
Maatregel 2 – Minder koeien, niet minder winst – besparing: 3Mton
Maatregel 3 – Maximumsnelheid verlagen- besparing: 0,2-1,2Mton
Maatregel 4 – Energiebesparen in zorginstellingen – besparing: 0,2Mton
Maatregel 5 – Verlichting uitzetten na werktijd – besparing: 0,3Mton
Maatregel 6 – Netwerk semi-autonome kleine voertuigen – besparing: 0,5Mton
Maatregel 7 – Duurzaam bosbeheer – besparing: 0,2Mton
Maatregel 8 – Steun voor wettelijke besparingsplicht – besparing: 0,4Mton
Maatregel 9 – Behoud salderen – besparing: 0,4Mton tot 0,9Mton
Maatregel 10 – Vergroenen 10% daken in Nederland – besparing: 0,1Mton
Maatregel 11 – Een dag per week zonder vlees – besparing: 0,5Mton
Maatregel 12 – Versneld Vernatten Veenweide – besparing: 0,2Mton
Maatregel 13 – Actieplan voor elektromotoren – besparing: 2Mton
Maatregel 14 – Campagne en verhoging ISDE voor kleinschalige warmte – besparing: 0,1Mton
Maatregel 15 – Extra budget voor woningisolatie – besparing: 0,2Mton
Maatregel 16 – Stimulering collectieve systemen – besparing: 0,1Mton
Maatregel 17 – Leasecontracten zonnepanelen op kWh-basis – besparing: 0,1Mton
Maatregel 18 – Altijd meetellen zonnepanelen in energielabel – besparing: 0,1Mton
Maatregel 19 – Voortzetting regeling zonnepaneel met sanering asbestdak – besparing: 0,1Mton
Maatregel 20 – Zonnepanelen op overheidsgebouwen – besparing: 0,1Mton
Maatregel 21 – Inzet reservetransformator bij zon- en windprojecten – besparing: 0,4Mton
Maatregel 22 tot en met maatregel 40 worden op 24 juni bekendgemaakt.