Uitspraak Beroep Tegen Klimaatvonnis: Kabinet Moet Broeikasgassen Sneller Verminderen
Geschreven op 3-9-2015 - Erik van Erne. Geplaatst in Agenda, Klimaat
Update 16 maart 2022: Uit voorlopige cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen vorig jaar met ruim 2 procent gestegen ten opzichte van 2020.
Het zogeheten ‘Urgenda-doel’, van minimaal 25 procent reductie ten opzichte van 1990, is daardoor niet gehaald.
Vanaf 2020 is Nederland verplicht om minstens 25 procent minder CO2 en andere broeikasgassen uit te stoten. Uiteindelijk werd dat doel in 2020 gehaald, vooral omdat de uitstoot door de coronacrisis een stuk lager uitpakte dan verwacht.
In 2021 bleef de reductie steken op 23,9 procent, meldt het CBS. Volgens de definitie van het VN-klimaatpanel IPCC, die wordt gebruikt om de binnenlandse en internationale klimaatdoelen te berekenen, werd 142 megaton CO2 uitgestoten. Daarnaast zorgden andere broeikasgassen nog voor het equivalent van 26 megaton aan CO2-uitstoot. In totaal werd er 2,1 procent meer uitgestoten dan een jaar eerder.
De nieuwste cijfers tonen aan dat het kabinet lang niet voldoende doet om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, zegt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. “Het is duidelijk dat ze hun eigen doel van 55 tot 60 procent reductie in 2030 op deze manier totaal niet gaan halen.”
De koude eerste helft van 2021 heeft ervoor gezorgd dat er een stuk meer aardgas werd gebruikt om gebouwen te verwarmen, meldt het CBS. De hoge aardgasprijs aan het einde van het jaar heeft ook meegespeeld bij de hogere uitstoot: aan het einde van het jaar werden er meer kolen gestookt om elektriciteit te produceren, waardoor er juist meer CO2 de lucht in ging.
In de industrie zorgde de hoge gasprijs juist voor een lagere productie en uitstoot. Maar in de eerste helft 2021 lag de productie juist veel hoger, waardoor de uitstoot over het hele jaar ongeveer gelijk bleef. Ook de uitstoot door verkeer was ongeveer hetzelfde als in 2020, toen de coronacrisis juist voor een flinke daling zorgde.
Vanaf dit jaar is de productie van de Nederlandse kolencentrales beperkt en wordt één centrale helemaal gesloten. Ook de aanhoudend hoge gasprijs zal vermoedelijk zorgen voor een lagere uitstoot. “Het enige positieve aan de oorlog in Ukraine is dat heel veel mensen nu nadenken over hoe ze gas kunnen besparen”, zegt Minnesma. “Daar moet je als overheid eigenlijk op inspringen om ervoor te zorgen dat we heel rap van het gas afgaan.”
Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat de uitstoot “een steile lijn naar beneden” inzet, denkt de Urgenda-directeur. “Nu gaan we richting de 3 graden opwarming aan het eind van de eeuw. Dus we nemen het klimaat nog steeds niet écht serieus.”
9 februari 2022: In 2020 was de uitstoot van broeikasgassen in Nederland 25,5 procent lager dan in 1990. De Urgenda-doelstelling (minimaal 25 procent minder uitstoot) is daarmee gehaald.
De laatste vijf jaar is de uitstoot door kolencentrales met 80 procent verminderd. In het coronajaar 2020 was de uitstoot door wegverkeer 15 procent lager dan in 2019.
Daarnaast was 2020 een relatief warm jaar, waardoor minder aardgas nodig was voor verwarming dan in 2019. Dat meldt het CBS samen met het RIVM op basis van definitieve cijfers uit de emissieregistratie.
In Nederland geldt sinds 2015 de Urgenda-doelstelling om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met minimaal 25 procent te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. Met 25,5 procent reductie is het Urgenda-doel in 2020 gehaald. Vanaf 2015 is de uitstoot door de elektriciteitssector met 39 procent gedaald, mede dankzij het sluiten van enkele kolencentrales. De uitstoot door kolencentrales is de laatste vijf jaar met 80 procent gedaald.
In 2020 bedroeg de uitstoot van broeikasgassen 164 megaton CO2-equivalent. Dat is 56 megaton CO2-equivalent minder dan in 1990. Van deze daling werd 16 megaton CO2-equivalent in 2020 gerealiseerd. In 2020 stootte de elektriciteitssector bijna 9 megaton CO2-equivalent minder uit dan een jaar eerder door minder steenkool te gebruiken.
In de mobiliteitssector (verkeer en vervoer) werd 4,5 megaton CO2-equivalent minder uitgestoten dan in 2019. Dit hangt samen met een 15 procent lagere uitstoot door het wegverkeer als gevolg van het corona-advies om zoveel mogelijk thuis te blijven, en indien mogelijk thuis te werken. Door in het relatief warme jaar 2020 minder aardgas te verstoken stootten woonhuizen en kantoren ongeveer 1,5 megaton CO2-equivalent minder uit.
Naast de IPCC-cijfers, waar de Urgenda-doelstelling op is gebaseerd, berekent het CBS de uitstoot ook volgens andere richtlijnen: de broeikasgasemissies door de Nederlandse economie (conform de milieurekeningen) en de broeikasgasvoetafdruk). De broeikasgasuitstoot door alle Nederlandse economische activiteiten was in 2020 gelijk aan 199 megaton CO2-equivalent. Dit is 21 procent hoger dan de IPCC-uitstoot (164 megaton). Dit komt onder andere doordat in deze emissieberekening het verbranden van biomassa (19 megaton CO2-equivalent) en de uitstoot door de Nederlandse lucht- en zeevaart (respectievelijk 8 en 5 megaton CO2-equivalent) volledig worden meegeteld, in tegenstelling tot de IPCC-berekening.
De uitstoot is nog hoger als er gerekend wordt volgens de broeikasgasvoetafdruk, gebaseerd op de consumptie van goederen en diensten door Nederlandse ingezetenen. Dit komt doordat in het buitenland veel uitstoot van broeikasgassen plaatsvindt bij de productie van goederen en diensten die bestemd zijn voor Nederlandse consumptie. Nederland stoot volgens deze berekening 14 procent meer broeikasgassen uit dan de uitstoot door de Nederlandse economie, en 38 procent meer dan de IPCC-uitstoot.
24 september 2021: De al forse extra klimaatuitgaven van 6,8 miljard euro voor volgend jaar zijn een volgende noodzakelijke stap, maar nog lang niet genoeg. “Er zal echt meer moeten gebeuren”, zei demissionair Mark Rutte gisteren tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer. “Het is absoluut niet genoeg.”
Het Nederlandse doel is 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990, maar het Europese doel – dat ook voor Nederland gaat gelden – is al een reductie van 55 procent. “We moeten de doelstelling van 49 procent halen en daarna ook het gat naar de 55 procent dichten”, zei Rutte.
Er is extra geld nodig om aan het Urgenda-vonnis te voldoen. Daarnaast moeten de klimaatdoelen voor 2030 worden gehaald. In oktober worden de klimaatplannen doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en wordt duidelijk wat er nog moet gebeuren om het klimaatdoel te halen.
Zie ook: Klimaatakkoord Nederland: Uitstoot Van Broeikasgassen Met 49% Verminderen In 2030 – Europa Vraagt Nederland Om Ambitieuzer Klimaatdoel Voor 2030 Vast Te Stellen by PBL – Uitstoot Broeikasgassen Elf Procent Hoger Dan In 2020 by CBS En RIVM
3 september 2021: De uitstoot van broeikasgassen was vorig jaar 25,4 procent lager dan in 1990, stelt het RIVM op basis van voorlopige cijfers.
Als het percentage klopt, heeft Nederland de Urgenda-doelstelling in 2020 gehaald. Maar de CO2-daling is deels veroorzaakt door tijdelijke factoren.
De uitstoot dreigt in 2021 weer hoger uit te pakken, waarmee het kabinet alsnog strijdig met het vonnis is.
De uitstoot is in 2020 deels afgenomen door een aantal toevalligheden. Urgenda laat weten dat de overheid “ontzettend mazzel” heeft als de cijfers kloppen.
Eerder dit jaar maakten het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het RIVM al een eerste schatting over de uitstoot in 2020. Volgens die berekeningen bleef de vermindering van de uitstoot in 2020 hangen op 24,5 procent ten opzichte van 1990. De definitieve cijfers over 2020 worden in 2022 gepresenteerd. De daling van de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990 zal volgens het RIVM “waarschijnlijk” tussen de 24 en 27 procent uitkomen.
Volgens Margreet van Zanten, hoofd emissieregistratie bij het RIVM, is de sluiting van de Hemwegcentrale in Amsterdam eind 2019 een belangrijke oorzaak. “Dus die stootte in 2020 niets meer uit. Ook kampte de centrale op de Maasvlakte in Rotterdam vorig jaar met meerdere storingen, waardoor hij een groot deel van 2020 heeft platgelegen.”
Daarnaast waren de kolenprijzen vorig jaar relatief hoog, wat elektriciteit winnen uit kolen onaantrekkelijk maakte. “Dit zijn dus, behalve het sluiten van de Hemwegcentrale, geen directe gevolgen van politieke besluiten”, aldus Van Zanten.
Een andere oorzaak van de daling van de uitstoot was de afgenomen verkeersdrukte door de coronacrisis. Bovendien mag er sinds maart 2020 nog maar 100 kilometer per uur worden gereden. Het precieze onderscheid in het effect van deze twee factoren is volgens het RIVM niet goed te maken.
De CO2-uitstoot lijkt dit jaar weer hoger uit te vallen dan in 2020. “In de eerste helft van 2021 is meer uitgestoten dan in de eerste helft van 2020. Dat betekent dat we die 25 procent dit jaar alweer niet gaan halen”, zegt directeur van Urgenda Marjan Minnesma. Daarmee voldoet Nederland niet aan het vonnis, dat ook voor alle jaren na 2020 een ondergrens vormt.
31 augustus 2021: Het demissionaire kabinet trekt nog eens 6 tot 7 miljard euro extra uit om de uitstoot van CO2 te verminderen. Het geld zou vooral worden besteed in de vorm van subsidies, die bijvoorbeeld duurzame energieproductie voor bedrijven stimuleren. Ook worden particulieren met het geld gestimuleerd om te verduurzamen, bijvoorbeeld door een elektrische auto aan te schaffen of hun huis te isoleren.
Er liggen naar verluidt geen plannen op tafel om nog een extra kolencentrale te sluiten, een optie die de afgelopen periode ook vaak werd genoemd om de uitstoot in Nederland te verminderen.
Het kabinet neemt de klimaatmaatregelen als gevolg van de Urgenda-zaak, waarin de Hoge Raad besloot dat het kabinet meer moet doen tegen klimaatverandering.
De eerste jaren gebeurde er echter niets extra’s. Pas de laatste jaren kwam er extra beleid, maar onvoldoende en te laat.
In 2021 is de uitstoot alweer 4 megaton (Mton) omhoog gegaan (ter vergelijking: de Hemcentrale sluiten leverde bijvoorbeeld netto 1 Mton minder uitstoot op) en er zijn geen tekenen dat die extra uitstoot teniet wordt gedaan door extra dalingen elders.
Dit jaar halen we 25% minder uitstoot dan in 1990 zo niet. Bij klimaatverandering gaat het er juist om: hoe sneller de uitstoot daalt hoe beter. De overheid doet dus niet het absolute minimum wat moet in dit jaar (en al helemaal niet genoeg om haar deel te doen om onder de 1,5 graad opwarming te blijven), dus Urgenda gaat de rechter vragen om te helpen om te zorgen dat het vonnis van 6 jaar geleden nu eindelijk wordt nagekomen met structurele maatregelen. Urgenda vordert dus nakoming van het vonnis. Het is aan de rechter om te bepalen hoe hoog een dwangsom moet zijn.
In de aflevering van Buitenhof van 27 juni 2021 licht Marjan Minnesma toe waarom Urgenda teruggaat naar de rechter.
12 november 2020: Het kabinet moet snel met nieuwe maatregelen komen om de uitstoot voor het eind van 2020 terug te brengen. Anders haalt het de Urgenda-doelstelling niet, en overweegt Urgenda opnieuw naar de rechter te stappen om meer concrete actie af te dwingen.
Dat schreef Marjan Minnesma, directeur van Urgenda maandag in een brief. Urgenda voelt zich niet serieus genomen, vertelt Minnesma in een interview.
“Het kabinet liep vorig jaar 16,5 megaton achter op het doel, om de Nederlandse uitstoot met 166 megaton te verminderen (ten opzichte van 1990). Eerder beloofde de regering dat er extra maatregelen kwamen in oktober als het doel niet gehaald zou worden. Nu lijkt minister Wiebes nog geen extra pakket aan te kondigen, en wordt een motie voor extra maatregelen in de kamer afgeschoten door regeringspartijen. Ik heb het idee dat ik aan het lijntje wordt gehouden, het doel van het kabinet schuift steeds op. Dat bevalt me niet, want Urgenda is steeds coöperatief geweest, we hebben veel geduld gehad en bijvoorbeeld geen dwangsom als stok achter de deur gebruikt. Maar als blijkt dat de regering echt het doel niet gaat halen, kunnen we terug naar de rechter.”
Is dat niet voorbarig? De raming van het PBL laat zien dat er nog steeds een kans is dat de doelen voor 2020 wel gehaald worden. “Dat zou alleen lukken als corona zou zorgen voor grote economische krimp en we een zachte winter hebben. Dat lijkt onwaarschijnlijk. Bovendien: het PBL zat vanaf 2015 consistent 10-14 megaton verkeerd met de ramingen over de Nederlandse uitstoot. Zij voorspelden in 2019 nog een achterstand van 2-9 megaton CO2 aan het eind van 2019. Het bleek 16,5. Die verkeerde voorspelling heeft het kabinet in slaap gesust, ze hebben beleid gemaakt om maximaal 9, niet 16 megaton te overbruggen. Dus ik neem de voorspellingen van het PBL met een korreltje zout.”
“Volgens de PBL-cijfers zouden we zelfs over vijf jaar nog niet op het doel van 166 megaton reductie zitten. Regeringspartijen stemmen moties voor extra maatregelen weg. De beloofde adaptieve strategie blijft tot nu toe uit. En ik hoor uit de wandelgangen dat kolencentrales toch niet naar 25 procent hoeven af te schalen, maar naar 35 procent – en zelfs dat maar drie jaar lang. Al die verhalen zorgen ervoor dat ik me zorgen maak, dat ik voel dat het doel niet serieus wordt genomen. Maar ik geloof dat we nog steeds in een rechtstaat leven, en dat het kabinet zich dus aan het vonnis van de rechter houdt. Bovendien liet de pandemie zien dat het mogelijk is om die kolencentrales terug te schakelen. Dankzij de lage gasprijs stonden de kolencentrales lang stil. Dus als het economisch gunstig is kan het wel, maar voor het Urgendavonnis is het te ingewikkeld? Dat vind ik gek.”
Is er nog een kans dat het kabinet de doelstelling voor het einde van het jaar haalt? “Natuurlijk niet. De uitstoot in de energiesector is al laag door de coronacrisis, maar het kabinet is veel te laat begonnen met maatregelen in andere sectoren, zoals industrie. Maar dat vind ik niet erg; als er een maatregelenpakket komt waarmee een steile lijn naar beneden zichtbaar wordt, dan ben ik tevreden – ook als het doel dan pas in maart, april wordt bereikt. Alleen: tot nu toe zie ik die maatregelen niet. Ik weet niet wat er achter de schermen in Den Haag gebeurt, misschien zijn de nieuwe regels bijna klaar, maar dat zie ik niet.”
Wanneer stapt Urgenda dan definitief naar de rechter? “Ik heb niet op een briefje staan wanneer. Maar als er niet snel serieus beleid komt, als men bijvoorbeeld wacht tot de verkiezingen en het probleem overdraagt aan een volgende regering, dan kan het vervelend worden. Ik hoop dat dat te voorkomen is. We vragen niets excessief; sterker nog, het halen van onze doelstelling helpt het kabinet ook met de eigen doelen voor 2030, die vooralsnog bij lange na niet gehaald worden. Maken ze nu goed beleid, dan profiteert het kabinet daar zelf dus ook van.”
26 april 2020: Kabinet Neemt Maatregelen Voor Extra CO2-Reductie
27 maart 2020: Vanaf 12 maart brengt Urgenda elke maand de laatste cijfers uit in een nieuw CO2-monitoring dashboard.
Ondanks het coronavirus is de uitstoot van broeikasgassen slechts 19% lager dan in 1990, terwijl de regering dit jaar op 25% reductie uit moet komen.
Voor 1 april zal nog een extra pakket met maatregelen moeten komen die de uitstoot structureel nog 14 Mton extra omlaag brengen.
De Rechtbank Den Haag vonniste in de Klimaatzaak van Urgenda en 886 mede-eisers op 24 juni 2015 dat de Nederlandse staat in 2020 25% minder broeikasgassen zou moeten uitstoten dan in 1990. In 1990 was de uitstoot 222 Mton, dus in 2020 moet deze maximaal 166 Mton zijn. Waar staan we en hoeveel extra moet de overheid dit jaar nog reduceren om zich te houden aan de uitspraak, die werd bevestigd door het Hof in 2018 en door de Hoge Raad in december 2019. In een rechtsstaat houdt de overheid zich aan uitspraken van de rechter. De uitspraak van 2015 was bij voorraad uitvoerbaar, wat betekent dat de overheid meteen had moeten beginnen. Dat is helaas niet gebeurd, dus nu is er haast.
Kalavasta maakt in opdracht van Urgenda een maandelijkse monitor van onze uitstoot, totdat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dit overneemt, want eigenlijk zou de overheid dit zelf moeten doen natuurlijk. Het geeft inzicht of de Staat op koers ligt, opdat ze nog bij kunnen sturen.
21 december 2019: Zo, dat is ook snel. De reactie van Jesse Klaver van GroenLinks: Jesse Klaver: ‘Dit is historisch. De Hoge Raad heeft besloten: Urgenda won de zaak tegen de overheid terecht.
Jarenlang probeerden kabinetten Rutte hieronder uit te komen door in alles tegen te werken. Kabinet, stop met smoesjes en doe je werk. Zet kolencentrales uit. Halveer de veestapel.’
Eerder deze week liet minister Eric Wiebes weten dat daling van de CO2 uitstoot ernstig te kort schiet om het Urgendadoel te halen. Het Kabinet hield tot deze week vol dat het Urgendadoel binnen bereik was maar het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeert dat de reductie lager is dan eerder werd berekend. Het PBL schat dat de reductie in 2020 tussen de 20 en 21% procent ligt, eerder werd geschat dat dit 23% zou zijn.
De rechter heeft geoordeeld dat Nederland minimaal 25% reductie moet realiseren in 2020. Dit levert een gat van minstens 9 megaton op. GroenLinks wees het kabinet er al vaker op dat de gerealiseerde cijfers structureel slechter waren dan het model voorspelde. De Tweede Kamer steunde begin december nog een voorstel van GroenLinks om een extra pakket maatregelen te maken om het Urgendadoel te halen. Het kabinet moet op uiterlijk 1 april 2020 dat pakket aanleveren.
Urgenda eiste van de Nederlandse Staat het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25% ten opzichte van 1990. In 2015 gaf de Rechtbank Den Haag Urgenda gelijk. Dat werd in 2018 in Hoger Beroep bevestigd door het Hof Den Haag. Daarna is de Nederlandse Staat in cassatie gegaan. De Hoge Raad heeft vandaag uitspraak gedaan en oordeelde in het voordeel van Urgenda. Er zijn geen mogelijkheden meer om hiertegen in beroep te gaan. De overheid dient zich dus aan het vonnis te houden.
20 december 2019: Zo, dat is snel. De reactie van het Kabinet op de uitspraak door de Hoge Raad is duidelijk en ook wel zoals te verwachten was. Het Kabinet neemt nu geen extra klimaatmaatregelen. Dat schrijft minister Eric Wiebes (Klimaat) aan de Tweede Kamer.
Er zijn al maatregelen genomen, benadrukt Wiebes. In juni werd het Klimaatakkoord gesloten dat moet leiden tot CO2-reductie. In november kondigde het kabinet aanvullende klimaatmaatregelen aan omdat het CO2-doel niet zou worden gehaald volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Wiebes noemt ook de recent genomen stikstofmaatregelen die ook helpen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de snelheidsverlaging overdag naar 100 kilometer per uur op de snelwegen.
De Nederlandse Staat heeft de Urgenda-zaak bij Hoge Raad verloren en moet nu in rap tempo extra CO2-maatregelen nemen. De uitspraak kan verstrekkende gevolgen hebben. Het Hof is van mening dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met op zijn minst 25 procent moet hebben teruggebracht ten opzichte van 1990. Dat percentage lijkt op dit moment, en met de huidige maatregelen, niet binnen bereik.
De politiek streeft naar een CO2-reductie van 49 procent in 2030. Om dat streefcijfer te halen moet de uitstoot in 2020 al fors zijn afgebouwd. Op dit moment heeft Nederland de uitstoot met circa 15 procent teruggebracht ten opzichte van 1990.
Met het vonnis verliest de Staat het hoger beroep dat was aangespannen tegen de uitspraak van het gerechtshof van vier jaar geleden. Urgenda stelde toen al dat de Nederlandse overheid te weinig haast maakt met de reductie van broeikasgassen. Tot veler verbazing won Urgenda toen die zaak. En wint nu dus opnieuw bij de Hoge Raad. Volgens het hof zijn klimaatveranderingen een reële dreiging, met een ernstig risico, en is de Staat verplicht om de bevolking daartegen bescherming te bieden. Die bescherming is nu onder de maat.
25 juni 2019: Maandag 24 juni, exact 4 jaar na het winnen van de Klimaatzaak in Den Haag, is door ruim 700 organisaties en Urgenda het 40puntenplan gepresenteerd en aangeboden aan het kabinet.
Het Plan bevat 40 maatregelen die gezamenlijk goed zijn voor een reductie van 10 tot 15Mton CO2-eq.
Sandor Gaastra, Directeur-Generaal Klimaat & Energie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, en Chris Kuijpers, Directeur-Generaal Bestuur en Wonen bij het ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ontvingen het totale pakket aan CO2-reducerende maatregelen uit handen van Marjan Minnesma, directeur Urgenda.
13 juni 2019: Urgenda Presenteert 40puntenplan: Handreiking Aan kabinet Voor 25% CO2-reductie Voor Eind 2020.
In de afgelopen maanden zijn er al vele maatregelen met ondersteuning van meer dan vijfhonderd organisaties in allerlei maatschappelijke coalities bekend gemaakt.
Deze en de nog niet gepresenteerde maatregelen worden op 24 juni gepresenteerd in het 40puntenplan.
Een pakket maatregelen als handreiking aan het kabinet, dat is het idee achter het Urgenda 40puntenplan.
De overheid heeft nog 2 jaar om 25% CO2-reductie in 2020 ten opzichte van 1990 te realiseren. Er zijn nog veel mogelijkheden, als er vaart gemaakt wordt.
De maatregelen, zijn oplossingen die vooral laten zien dat het kan om 25% CO2 te reduceren voor eind 2020 en daarmee te voldoen aan het Klimaatvonnis.
Achter het maatregelenpakket staan ruim 700 organisaties klaar om het kabinet daarbij te helpen.
Met andere woorden de samenleving staat klaar om aan de slag te gaan.
Nu het kabinet nog!
Zo, het 40-puntenplan is inmiddels uitgegroeid tot een 54-puntenplan. Kijk hier voor alle voorgestelde punten.
16 mei 2019: Op 24 juni 2015 won Urgenda de zogenaamde Klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat. De Staat moet 25% CO2-eq reduceren in 2020 ten opzichte van 1990, vanaf het Nederlandse grondgebied. De Staat verklaarde dit vonnis wel uit te gaan voeren, maar is toch in hoger beroep te gaan.
In oktober 2018 was er nog niets extra gereduceerd aan broeikasgassen, maar verloor de Staat wel opnieuw. Ook het Hof in Den Haag gaf Urgenda gelijk op 9 oktober 2018. De Staat ging in cassatie bij de Hoge Raad, maar verklaarde weer dat de overheid wel serieus aan de slag zou gaan met de reductie van 25%. Op dit moment is de CO2-reductie 14,5% ten opzichte van 1990 en 2020 begint al over ruim een half jaar.
Op vrijdag 24 mei licht Urgenda nogmaals toe waarom zij meent dat de Rechtbank en het Hof de juiste uitspraak hebben gedaan. De Staat zal zijn argumenten geven. In de cassatieprocedure is het verplicht om met gespecialiseerde cassatieadvocaten te werken. We zijn zeer verheugd dat NautaDutilh al in een heel vroeg stadium heeft aangegeven ons daarbij te willen ondersteunen. Zij keken al jaren mee met onze zaak en zijn nu de cassatieadvocaat in deze laatste fase. Dit naast de advocaten van Höcker, die al sinds 2012 bij onze zaak betrokken zijn.
De Hoge Raad bestaat uit vijf rechters. Er zijn ook twee zogenaamde Advocaten-Generaal, die een advies zullen schrijven aan de Hoge Raad. Daarna zal de Hoge Raad uitspraak doen, op zijn vroegst in de tweede helft van dit jaar en dat is dan ongebruikelijk snel.
17 april 2019: Na het winnen van de Klimaatzaak op 24 juni 2015 bij de Rechtbank Den Haag en de bekrachtiging van deze uitspraak door het Hof op 9 oktober 2018, heeft de Staat besloten in cassatie te gaan.
Beide partijen hebben inmiddels de stukken ingediend. Op 24 mei aanstaande is er weer een mondelinge behandeling. Het pleidooi vindt plaats bij de Hoge Raad in Den Haag.
7 maart 2019: Hemweg Kolencentrale In Amsterdam Gaat Dicht In 2020
19 december 2018: Het kabinet heeft sinds 2015, toen de rechter uitspraak deed in de Urgenda-zaak, geen extra maatregelen genomen om de CO2-uitstoot verder te beperken.
Dat meldt NRC op basis van een reconstructie. De rechter besloot in juni 2015 dat het kabinetsbeleid bij lange na niet voldoende is om de doelen te behalen die internationaal zijn afgesproken om de CO2-uitstoot terug te brengen. In 2020 moet de uitstoot van broeikasgassen met een kwart zijn verminderd vergeleken met 1990.
Nederland ligt niet op schema om deze doelen te halen. Met het huidige beleid wordt slechts een reductie van maximaal 17 procent gehaald. Dat is onder de norm van 25 tot 40 procent die in klimaatwetenschap en het internationale klimaatbeleid noodzakelijk wordt geacht.
De staat stelde in 2015 het vonnis te accepteren, maar ging wel in hoger beroep omdat de rechtbank een beleidsmatige en politieke keuze zou hebben gemaakt. Het kabinet-Rutte II beloofde echter wel maatregelen te gaan nemen om het vonnis recht te doen. De Tweede Kamer vroeg hier in september 2015 ook om. Inmiddels weten we de uitspraak in het beroep. Het Gerechtshof in Den Haag heeft in het hoger beroep van de Nederlandse Staat bepaald dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Volgens het hof is een reductie van 25 procent ten opzichte van 1990 in het jaar in 2020 noodzakelijk.
Wat we ook weten is dat de Nederlandse Staat in cassatie gaat in de Urgenda-zaak. Het Gerechtshof Den Haag oordeelde begin oktober dat de Staat de uitstoot van CO2 sneller moet verminderen. Tensloote weten we ook dat Het Kabinet de zaken ontzettend vertraagd heeft en dat er nog steeds geen serieus werk wordt gemaakt om een echt aanzienlijke CO2-reductie te bewerkstelligen. Nederland moddert maar wat aan.
Bronnen in Den Haag vertellen aan NRC dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in januari met nieuwe cijfers komt waaruit blijkt dat de reductie in 2020 maximaal 20 procent zal bedragen. Op dit moment wordt binnen de coalitie nagedacht over nieuwe maatregelen om hierop te anticiperen. Maatregelen als het sluiten van kolencentrales of het verlagen van de maximumsnelheid zullen niet voldoende zijn om de CO2-reductie te bespoedigen. GroenLinks-leider Jesse Klaver verwijt het kabinet en vooral de VVD het onderwerp nooit serieus genomen te hebben.
1 november 2018: Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft aangekondigd dat de Nederlandse Staat in cassatie gaat in de Urgenda-zaak. Het Gerechtshof Den Haag oordeelde begin oktober dat de Staat de uitstoot van CO2 sneller moet verminderen.
Urgenda-directeur Marjan Minnesma reageert op de uitspraak van Wiebes. “Dat is gewoon niet waar. Als het echt een principekwestie zou zijn, had het kabinet allang meer maatregelen aangekondigd om de uitstoot tegen te gaan.”
Nederland heeft bij de klimaatakkoorden van Parijs afgesproken dat het de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met een kwart moet hebben verminderd ten opzichte van 1990. Volgens Urgenda volstaat het huidige beleid bij lange na niet om dat doel te halen en moet het kabinet meer doen. ‘Momenteel is de uitstoot pas 13 procent lager dan in 1990.
9 oktober 2018: Eindelijk is het dan zover. Het Gerechtshof in Den Haag heeft in het hoger beroep van de Nederlandse Staat bepaald dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Volgens het hof is een reductie van 25 procent ten opzichte van 1990 in het jaar in 2020 noodzakelijk.
Die reductieplicht is in overeenstemming met de zorgplicht van de Staat, aldus het gerechtshof. Het hof wijst erop dat de Staat niet alleen verantwoordelijk is voor de uitstoot, maar wel zijn verantwoordelijkheid moet nemen.
Het kabinet zal het oordeel van het gerechtshof bestuderen met het oog op een cassatie, maar stelt in een reactie het vonnis wel te zullen uitvoeren. Een cassatie wordt overwogen, omdat het kabinet vraagtekens zet bij de manier waarop beleidskeuzes van de regering juridisch worden getoetst.
Volgens het hof is de CO2-uitstoot onverminderd hoog gebleven en is de klimaatverandering een reële dreiging waartegen de burgers moeten worden beschermd. Tussen nu en 2030 zal de uitstoot aanzienlijk verminderd moeten worden. “Wanneer de overheid weet dat er sprake is van een reëel en dreigend gevaar, moet de Staat maatregelen nemen om dit te voorkomen”, aldus het gerechtshof.
Het hof stelt dat Nederland op basis van het huidige beleid in 2020 een vermindering van maximaal 17 procent zal bereiken. Dat is onder de norm van 25 tot 40 procent die in de klimaatwetenschap en het internationale klimaatbeleid noodzakelijk wordt geacht voor geïndustrialiseerde landen.
Urgenda won samen met negenhonderd andere eisers op 24 juni 2015 de klimaatzaak die ze tegen de Nederlandse Staat hadden aangespannen. De rechter bepaalde toen dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent moet hebben verlaagd ten opzichte van 1990. De Staat accepteerde dat vonnis, maar ging toen wel in hoger beroep, omdat de rechtbank een beleidsmatige en politieke keuze zou hebben gemaakt. Het kabinet-Rutte II stelde het vonnis tegelijkertijd wel uit te voeren.
Het gerechtshof oordeelt nu dat de rechtbank niet op de stoel van de politiek is gaan zitten, aangezien de rechtbank rechtsbescherming moet bieden, ook in zaken tegen de overheid. De Staat heeft de motivatie van Urgenda wat de klimaatwetenschap betreft niet bestreden. Ook het hof onderschrijft de aangedragen klimaatwetenschap, die wijst op een lineair verband tussen de uitstoot en de opwarming van de aarde.
De uitspraak in 2015 wordt als een historische uitspraak gezien. De rechter oordeelde dat CO2-uitstoot klimaatverandering veroorzaakt en daarmee de zeespiegel verhoogt en de voedselvoorziening bedreigt.
Momenteel is het kabinet bezig met het opzetten van een Nederlands klimaatakkoord. Belanghebbenden onderhandelen over de inhoud van het akkoord, dat volgens de plannen voor het einde van het jaar klaar moet zijn. Het is nog niet bekend hoe de vermindering van de uitstoot in dat akkoord wordt vastgelegd.
In het regeerakkkoord heeft het kabinet afgesproken de richtlijnen van het klimaatakkoord van Parijs te volgen. Het kabinet wijst op de toezegging dat de EU-lidstaten de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met minstens 40 procent zullen verminderen ten opzichte van 1990.
Zie ook: De Klimaatzaak by VPRO Tegenlicht en de Klimaatzaak Meet Up – Battle of The Grids: Kernenergie- en Kolencentrales Overbodig, Voorrang voor Duurzame Energie – Energie van Nederland: Nederland Wordt Vuilste Land van Europa – Nederland 100% Duurzame Energie in 2030: Samen Sneller Duurzaam – Nederland krijgt nieuwe energie: 100% Duurzame Energie – Nederland ver verwijderd van Europese duurzame energie doelstelling – Het Energieakkoord Voor Duurzame Groei: Slechts 14% Hernieuwbare Energie in 2020 – Nieuwe Energie: Nederland na het Fossiele Tijdperk by Anne-Marie Rakhorst – Prins van Oranje over duurzame energie op de World Future Energy Summit – Smeltend Zwitserleven by VPRO Tegenlicht – UN Climate Change Conference COP23 in Bonn: Het Akkoord van Parijs – The Paris Agreement – Startschot Voor Klimaatakkoord Nederland: Uitstoot Van Broeikasgassen Met 49% Verminderen
Nederlandse Energiecentrales Verstoken Steeds Meer Kolen: CO2-Uitstoot Fors Hoger – Uitstoot van Broeikasgassen in Nederland Weer Gestegen: Plus 1 Procent in 2016 by CBS – CO2-Uitstoot In 2017 Gelijk Aan CO2-Uitstoot In 1990 by CBS – Hogere CO2-Uitstoot in Nederland in Eerste Kwartaal 2018: Plus 2,5 procent by CBS – Lagere CO2-Uitstoot Dankzij Warme Weer in Tweede Kwartaal 2018: Min 3,8 Procent by CBS
Greenpeace en Milieudefensie zijn blij met de uitspraak van het Hof dat de Staat de uitstoot van broeikasgassen sneller moet verminderen. Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver laat weten verheugd te zijn met de uitspraak.
“Deze uitspraak betekent dat alle kolencentrales versneld gesloten moeten worden. Want met het huidige beleid gaat de opgelegde 25 procent CO2-reductie in 2020 zeker niet gehaald worden”, stelt Greenpeace in een reactie. “We zijn blij dat de overheid nu op de vingers getikt wordt door de rechtbank en aan haar beloften wordt gehouden.”
Ook Jesse Klaver spreekt van een historische uitspraak. “De rechter dwingt de overheid om werk te maken van klimaatverandering. Niet in de toekomst, maar nu. Dit jaar nog”, zegt de GroenLinks-leider. “Laten we beginnen met het sluiten van de twee oudste kolencentrales: de Hemweg en de Amercentrale.” Zie ook: Amer- en Hemwegcentrale mogelijk toch via rendementseis te sluiten
15 mei 2018: Nou het heeft even geduurd, maar het is eindelijk zover. Op maandag 28 mei 2018 dient eindelijk het hoger beroep in de Klimaatzaak bij het Hof in Den Haag. De Staat heeft het hoger beroep aangetekend en vervolgens zijn grieven op papier gezet. Daarop heeft Urgenda schriftelijk gereageerd.
Op 28 mei is het tijd voor de mondelinge pleidooien. Zowel De Staat als Urgenda kunnen een toelichting geven en vragen beantwoorden van het Hof.
25 september 2015: Nou het is definitief. De Staat gaat toch in hoger beroep en kiest daarvoor de traagste weg. Urgenda laat weten dat het Kabinet geen enkele urgentie uitstraalt en daar ben ik het helemaal mee eens.
Het kabinet zal naar aanleiding van het klimaatvonnis van de rechter niet direct maatregelen treffen om tot een reductie van de CO2-uitstoot te komen. “Om verantwoorde keuzes te maken, ben je verplicht goed onderzoek te doen”, zei minister Henk Kamp. Dat betekent dus dat er voorlopig helemaal niets verandert in het klimaatbeleid van de overheid.
Ondanks tienduizenden verzoeken van topwetenschappers, burgers, bedrijven en de bijna 900 mede-eisers om niet in beroep te gaan, gaat de Nederlandse Staat toch bij het Hof in hoger beroep tegen het vonnis in Urgenda’s Klimaatzaak. Dat betekent dat de Staat alles in deze zaak weer ter discussie kan gaan stellen en het reductiebevel van de rechter om 25% CO2 te reduceren in 2020 (ten opzichte van 1990) aanvecht. Dit terwijl die 25% volstrekt onvoldoende is. Zelfs de snellere route, die Urgenda had aangeboden, (het Hof overslaan en meteen naar de Hoge Raad, de zogenaamde sprongcassatie), is afgewezen door het Kabinet. “Je bent zo jaren verder, want na de procedure bij het Hof zal de verliezer zeker alsnog in cassatie gaan bij de Hoge Raad”, verwacht Marjan Minnesma van Urgenda.
“Het is glashelder. Door voor jarenlang voortslepende procedures te kiezen laat het kabinet zien dat het klimaatverandering komende jaren niet urgent vindt “, stelt Urgenda directeur Marjan Minnesma, initiatiefnemer van de Klimaatzaak “Burgers en bedrijven zijn al aan de slag maar het Kabinet trapt op de rem.”
3 september 2015: Urgenda en negenhonderd mede-eisers wonnen 24 juni de klimaatzaak en dwingen daarmee stringenter klimaatbeleid af bij de Nederlandse Staat. De Haagse rechtbank heeft de eisers in het gelijk gesteld en de overheid moet nu meer en effectievere klimaatacties ondernemen om het aanzienlijke Nederlandse aandeel in de mondiale uitstoot te verminderen.
Het was de eerste keer dat een rechter een Staat verplicht om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. Internationaal betekent deze uitspraak een steun in de rug voor alle klimaatzaken in andere landen.
“Alle eisers zijn héél blij met deze uitspraak. Die maakt heel duidelijk dat klimaatverandering een groot probleem is dat veel effectiever moet worden aangepakt en dat staten zich niet meer kunnen veroorloven onvoldoende te doen. Ze dienen hun burgers te beschermen. Als de politiek dat niet uit zichzelf doet, dan kan de rechter de burger te hulp schieten,” zegt Urgenda directeur Marjan Minnesma, die in 2013 met een team van advocaten en negenhonderd mede-eisers het initiatief nam tot deze klimaatzaak tegen de Staat der Nederlanden “De Staat is nu aan zet, de duurzame oplossingen liggen gelukkig voor het oprapen.”
Inderdaad de Staat heeft de volgende zet gedaan en die is zoals we wel konden verwachten: Kabinet kondigt hoger beroep aan in Klimaatzaak. Lees hier de brief van het Kabinet.: “Het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Dit betekent dat, ook nu de Staat in hoger beroep gaat, zij begint met het uitvoeren van het vonnis. Reeds lopende onderzoeken, zoals het Interdepartementale Beleidsonderzoek ‘Effectiviteit IBO CO2 reductiemaatregelen’ (IBO CO2), zullen bouwstenen aandragen voor aanvullende maatregelen. Dit in aanvulling op het reeds ambitieuze klimaatbeleid van het kabinet. Het IBO CO2 wordt naar verwachting eind 2015 afgerond.
Het kabinet zal de Kamer in de eerste helft van 2016 zijn standpunt toesturen over de uitkomsten van het IBO en daarbij tevens aangeven welke vervolgstappen zullen worden genomen. Daarnaast informeert het kabinet u dit najaar in verschillende brieven separaat over de stand van zaken van het Nederlandse klimaat- en energiebeleid.”
“We zien het beroep vol vertrouwen tegemoet. Het is mooi dat ze 25 procent willen verminderen, maar de rechter heeft ook aangegeven dat dit het absolute minimum is. Er moet nog veel meer gebeuren en we hopen op een versnelling”, zegt Urgenda directeur Marjan Minnesma.” Bron: Urgenda
Zie ook: Het Energy Next! Congres 2015: Het Roer Moet Om, Maar Hoe? – Nederlandse Energiecentrales Verstoken Steeds Meer Kolen: CO2-Uitstoot Fors Hoger – Battle of The Grids: Kernenergie- en Kolencentrales Overbodig, Voorrang voor Duurzame Energie – Energie van Nederland: Nederland Wordt Vuilste Land van Europa – Nederland 100% Duurzame Energie in 2030: Samen Sneller Duurzaam – Nederland krijgt nieuwe energie: 100% Duurzame Energie – Nederland ver verwijderd van Europese duurzame energie doelstelling – Het Energieakkoord Voor Duurzame Groei: Slechts 14% Hernieuwbare Energie in 2020 – Nieuwe Energie: Nederland na het Fossiele Tijdperk by Anne-Marie Rakhorst – Prins van Oranje over duurzame energie op de World Future Energy Summit – De Klimaatzaak: Zondag 20 september 2015 bij Tegenlicht VPRO en de Klimaatzaak Meet Up – Open Brief 64 Hoogleraren: Oproep aan Kabinet om Alle Elf Kolencentrales in Nederland te Sluiten – Startschot Voor Klimaatakkoord Nederland: Uitstoot Van Broeikasgassen Met 49% Verminderen
Kees zegt:
15 oktober 2015 om 12:32 | Permalink
Pakistaanse klimaatzaak wint ook in de rechtbank
Het Hooggerechtshof in het Pakistaanse Lahore heeft geoordeeld dat een “klimaatraad” gecreëerd wordt om de Pakistaanse overheid te houden aan haar milieubeloften. De uitspraak doet denken aan de klimaatzaken in Nederland en België.
Het Pakistaanse vonnis kwam er na een klacht van een Pakistaanse boer die de overheid in gebreke stelde. De rechtbank oordeelt dat de overheid geen enkele concrete stap heeft ondernomen om het nationale klimaatbeleid te implementeren dat ze zelf had goedgekeurd in 2012. Voor Pakistan is de klimaatverandering geen verre bedreiging meer, stelt het vonnis. We voelen nu al de impact in het land.
In het vonnis spoort de rechter de overheid aan om een klimaatraad op te richten. Die moet samengesteld zijn uit vertegenwoordigers van verschillende ministeries en het middenveld, en voorgezeten worden door een specialist in milieurecht.
Erik van Erne zegt:
7 september 2017 om 16:09 | Permalink
Hoogst Onzeker of Nederland Voldoet aan Klimaatverplichtingen
Het is erg onzeker of de Nederlandse CO2-uitstoot in 2020 25 procent lager is dan in 1990, blijkt uit een studie van CE Delft in opdracht van de NVDE. De rechter heeft in de Urgenda-klimaatzaak bepaald dat de uitstoot in 2020 25 procent lager moet zijn dan in 1990.
Op basis van een analyse van de belangrijkste ontwikkelingen blijkt dat het bereiken van dat doel hoogst onzeker is. Na 2020 dreigt de uitstoot zelfs flink op te lopen.
Erik van Erne zegt:
4 januari 2019 om 16:40 | Permalink
Geachte heer Rutte, In een rechtsstaat komt de regering een uitspraak van de rechter na
Erik van Erne zegt:
13 juni 2019 om 19:20 | Permalink
Urgenda Presenteert 40puntenplan: Handreiking Aan kabinet Voor 25% CO2-reductie Voor Eind 2020
Tijdens deze bijeenkomst vindt de presentatie en overhandiging plaats van Urgenda’s 40puntenplan aan het kabinet. Dit is een pakket van 40 maatregelen dat dient als handreiking om te voldoen aan de uitspraak van de Rechtbank en het Hof Den Haag in de Klimaatzaak: 25% CO2-reductie voor eind 2020.
Al deze ideeën zijn omgezet in maatregelen inclusief een berekening hoeveel CO2-uitstoot er door de overheid bespaard kan worden als ze deze ideeën omzetten in de praktijk.
In de afgelopen maanden zijn er al vele maatregelen met ondersteuning van meer dan vijfhonderd organisaties in allerlei maatschappelijke coalities bekend gemaakt. Deze en de nog niet gepresenteerde maatregelen worden op 24 juni gepresenteerd in het 40puntenplan.
Een pakket maatregelen als handreiking aan het kabinet, dat is het idee achter het Urgenda 40puntenplan.
De overheid heeft nog 2 jaar om 25% CO2-reductie in 2020 ten opzichte van 1990 te realiseren. Er zijn nog veel mogelijkheden, als er vaart gemaakt wordt.
Maatregel 1 – 100.000 huurhuizen energieneutraal – besparing: 0,2Mton
Maatregel 2 – Minder koeien, niet minder winst – besparing: 3Mton
Maatregel 3 – Maximumsnelheid verlagen- besparing: 0,2-1,2Mton
Maatregel 4 – Energiebesparen in zorginstellingen – besparing: 0,2Mton
Maatregel 5 – Verlichting uitzetten na werktijd – besparing: 0,3Mton
Maatregel 6 – Netwerk semi-autonome kleine voertuigen – besparing: 0,5Mton
Maatregel 7 – Duurzaam bosbeheer – besparing: 0,2Mton
Maatregel 8 – Steun voor wettelijke besparingsplicht – besparing: 0,4Mton
Maatregel 9 – Behoud salderen – besparing: 0,4Mton tot 0,9Mton
Maatregel 10 – Vergroenen 10% daken in Nederland – besparing: 0,1Mton
Maatregel 11 – Een dag per week zonder vlees – besparing: 0,5Mton
Maatregel 12 – Versneld Vernatten Veenweide – besparing: 0,2Mton
Maatregel 13 – Actieplan voor elektromotoren – besparing: 2Mton
Maatregel 14 – Campagne en verhoging ISDE voor kleinschalige warmte – besparing: 0,1Mton
Maatregel 15 – Extra budget voor woningisolatie – besparing: 0,2Mton
Maatregel 16 – Stimulering collectieve systemen – besparing: 0,1Mton
Maatregel 17 – Leasecontracten zonnepanelen op kWh-basis – besparing: 0,1Mton
Maatregel 18 – Altijd meetellen zonnepanelen in energielabel – besparing: 0,1Mton
Maatregel 19 – Voortzetting regeling zonnepaneel met sanering asbestdak – besparing: 0,1Mton
Maatregel 20 – Zonnepanelen op overheidsgebouwen – besparing: 0,1Mton
Maatregel 21 – Inzet reservetransformator bij zon- en windprojecten – besparing: 0,4Mton
Maatregel 22 – Verdubbeling krimp varkenssector – besparing: 0,4Mton
Maatregel 23 – Zon op School – besparing: 0,1Mton
Maatregel 24 – Ledverlichting bij bedrijven en kassen – besparing: 1.0 Mton
Maatregel 25 – Anders Reizen – besparing: 1.0 Mton
Maatregel 26 – Inregelen warmte warmte-installaties bedrijven- besparing: 0,5 Mton
Maatregel 27 – Banden op Spanning- besparing: 0,2 Mton
Maatregel 28 – CO2-Prestatieladder – besparing: 1,0 Mton
Maatregel 29 – Campagne voor CV-optimalisatie huishoudens – besparing: 1,0 Mton
Maatregel 30 – APK voor gebouwen – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 31 – Stadsheffing voor een leefbare stad – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 32 – Innovatieve Chemische Recyclingtechnieken – besparing: 0,2 Mton
Maatregel 33 – Verdubbeling Slagkracht Energiecooperaties- besparing: 0,1 Mton
Maatregel 34 – Actieplan van enkel naar HR++ glas – besparing: 0,2 Mton
Maatregel 35 – Bossen, bomen en bermen – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 36 – Stoppen recreatief gebruik lachgas – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 37 – duurzamer asfalt – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 38 – Meer gebruik olivijnzand – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 39 – Overheidscampagne ‘Het Kan Wel’ – besparing: 0,5 Mton
Maatregel 40 – Innovaties met potentie – besparing: 0,5 Mton
Update 29 januari 2020: Inmiddels is het 40-pintenplan uitgegroeid tot het 51-puntenplan
Maatregel 41- Extra LED in huishoudens- besparing: 0,3Mton
Maatregel 42- Doorvoerstekkers tegen sluipverbruik – besparing: 0,3Mton
Maatregel 43- Actieplan inwisselen koelkasten – besparing: 0,4Mton
Maatregel 44- Strengere controle F-gassen – besparing: 0,1Mton
Maatregel 45- Minder N in de landbouw – besparing: 0,2 Mton
Maatregel 46- Deuren dicht – besparing: 0,3 Mton
Maatregel 47- Ambitieuzer plan voor plastic – besparing: 0,2 Mton
Maatregel 48- Innovaties in de transportsector – besparing: 0,2 Mton
Maatregel 49- Groen en gezond wonen – besparing: 0,1 Mton
Maatregel 50- Ruim je data op – besparing: 0,5 Mton
Maatregel 51- Anders verdoven – besparing: 0,1 Mton
Update 20 februari 2020: Inmiddels is het 40-pintenplan uitgegroeid tot het 54-puntenplan
Maatregel 52- Spanningsoptimalisatie – besparing: 0,5Mton
Maatregel 53- Krimp kalver, geiten en schapensectoren – besparing: 0,2Mton
Maatregel 54- Extra SDE++ voor zon op dak – besparing: 0,5Mton
Erik van Erne zegt:
22 december 2019 om 18:23 | Permalink
Climate Change, Urgenda Sued The Government And Won
On December 20th Urgenda won a 12 year legal battle that has gone from a district court, to a court of appeals and was finally settled by the supreme court. This mark the first time that the people have won a Climate Change lawsuit against the government. We interviewed her and added clips from her speech at Climate Launchpad 2019 in Amsterdam.