Green Deal België Duurzame Zorg: De Vier Grote Hoofdthema’s

Geschreven op 5-2-2022 - Erik van Erne. Geplaatst in Green Deal

Een Vlaamse Green Deal Duurzame Zorg is niet zomaar uit het niets ontstaan.

Er bestaan zowel op EU vlak (Roadmap EU Sus HC) als in andere Europese landen al heel wat initiatieven daarover.

Met een aantal collega’s binnen de Vlaamse Overheid (VIPA, VMM, DOMG, OVAM, AWG), Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water), en de VMx (werkgroep van milieucoördinatoren van de ziekenhuizen), hebben we aan de hand van bovenstaande inspiratie en aangepast aan specifieke Vlaamse knelpunten, een aantal mogelijke thema’s afgebakend. Ook werd per thema onderzocht wat de problemen (de grote uitdagingen) juist zijn, welke mogelijke oplossingen er zijn en welke acties daar aan verbonden zijn.

De vier grote hoofdthema’s zijn:

Klimaat en infrastructuur: Welke impact heeft de klimaatproblematiek op onze zorg en welke impact heeft de zorgsector op het klimaat. Deze twee vragen zijn het uitgangspunt van het thema klimaat en infrastructuur. Hete zomers worden door de klimaatverandering in onze streken eerder norm dan uitzondering. Hierdoor zullen we steeds vaker geconfronteerd worden met extra overlijdens tijdens deze warme periodes. Tijdens vorige hittegolven werd opnieuw een oversterfte bij ouderen waargenomen. Hitte zorgt dus duidelijk voor een hoger sterftecijfer. Welke maatregelen kunnen voorzieningen treffen tegen de nadelige effecten van extreme warmte en hoe geraken ze geïmplementeerd in bouwprojecten en masterplannen van de zorgvoorzieningen? Hitte is maar één voorbeeld van de impact die de klimaatproblematiek op onze zorg kan hebben. Zo kunnen extreme weersomstandigheden leiden tot schade aan de infrastructuur, verminderde voedselproductie en kan slechte luchtkwaliteit leiden tot allerlei bijkomende gezondheidsproblemen, zoals hartproblemen en kanker.

Omgekeerd heeft de zorgsector een aanzienlijke impact op het klimaat. Zo vormt de mobiliteitsimpact van de thuisverpleging een grote uitdaging. Dagelijks rijdt de thuisverpleging in het versnipperde Vlaamse landschap twee keer de wereld rond. Anderzijds is de zorgsector een belangrijke energieverbruiker en worden er heel wat wegwerpmaterialen gebruikt. Een groot deel van de aspecten met betrekking tot energie en CO2 wordt reeds gevat in acties die reeds opgezet werden door VIPA in samenwerking met de zorgsector.

Het thema klimaat en infrastructuur heeft heel wat raakpunten met de overige thema’s binnen de green deal. De kennis die reeds bestaat en de input uit de verschillende werkgroepen zal worden samengebracht in een lerend netwerk en geïntegreerd in concrete tools. Die kunnen een leidraad vormen voor een reeks van effectieve maatregelen en ontwerprichtlijnen die zorgvoorzieningen kunnen nemen op organisatorisch, infrastructureel en zelfs op site niveau. Dit om zo de impact van hun activiteiten op de klimaatproblematiek te verkleinen.

De zorgkoepels, VEB en VIPA ondertekenden in 2017 een reeks klimaatengagementen. Deze engagementen zetten concreet in op acties rond broeikasgasemissies door onder andere in te zetten op de energie-efficiëntie van gebouwen en datamonitoring. De Green Deal Duurzame zorg kan een volgende stap zijn. Hoe voorzien we bruikbare kwalitatieve benchmarking en een brede monitoring van het volledige zorglandschap. Waar zitten de uitdagingen die onderbenut worden? In innovatie in het kader van energie-efficiënte van medische apparatuur of hygiënische ventilatie, in hernieuwbare energie en zorgvoorzieningen als hub binnen een lokaal energienetwerk, enzovoort?

Gezonde leefomgeving en verblijfsomgeving: Waar we wonen en verblijven, bepaalt mee in welke mate we worden blootgesteld aan fysische, chemische en biologische agentia. Dit zowel in ons buitenklimaat als in het binnenklimaat van de woning of de residentie waar we verblijven. Ook in bredere zin de (buiten)omgeving waarin we dagelijks vertoeven. En anderzijds wat met de relatie en de invloed van de verblijfsomgeving op het algemene welbevinden?

Aspecten waar aan gedacht wordt zijn: ruimtelijke (inrichtings)aspecten – is er voldoende groen en blauw aanwezig rond zorginstellingen (ontharden); kunnen er acties ondernomen worden ter verbetering of voorkoming van hittestress (luwte oases); stilteplekken; zuivere lucht (voldoende groen zonder onder andere risico op pollenallergie); verhogen van de biodiversiteit; invloed op (mentale) gezondheid; wat kan de rol zijn van de eerste lijnszorg in deze?

Zoals eerder aangehaald zijn er hier duidelijke linken met het thema klimaat en infrastructuur, en zullen acties onder beide thema’s dan ook goed afgestemd moeten worden.

(Afval)water en medicijnen: Alle medicijnen waar we naar op zoek gaan, vinden we terug in onze oppervlaktewateren. Verder vermoeden we op basis van de verkoopscijfers van apotheken, dat we in onze oppervlaktewateren nog maar het tipje van de ijsberg te zien krijgen.
In het kader van deze Green deal gaan we actief op zoek naar opportuniteiten voor acties en dit doorheen de ganse keten gaande van productie, gebruik en afvalbeheer van medicijnen.

Samen met de actoren uit deze keten willen we kijken naar innovatieve mogelijkheden en kansen waar we nog niet eerder aan dachten of die bestaande systemen hertekenen of optimaliseren. De actoren in de keten gaan daarbij van bedrijven, sectoren, onderzoeksinstellingen over ziekenhuizen en zorgcentra, voorschrijvers, burgers, vormingsinstellingen, waterzuiveraars, afvalbeheerders en overheden. Er wordt gedacht aan initiatieven in de ontwerpfase van geneesmiddelen (Green Chemistry maar ook verpakkingswijze ed), het voorschrijven (door artsen maar ook rol de van de apotheek en de link met maatregelen voor een gezonde levenswijze) tot de end-of-pipe oplossingen van waterzuivering en afvalbeheer (pilootprojecten, inzameldagen bij apotheek.

Afval en circulariteit van materialen – aankoopbeleid/ketenbeheer: Uit de studie ‘Monitoring Productie Bedrijfsafval’ (Valipac, 2018) blijkt dat de gezondheidszorg één van de grootste producenten is van bedrijfsrestafval in Vlaanderen. De gezondheidszorg produceert ongeveer 5% van het geproduceerde bedrijfsrestafval in Vlaanderen. Uit hetzelfde rapport van Valipac bleek dat 84 % van het geproduceerde afval in de gezondheidszorg restafval is. Dit betekent dat het grootste deel van de afvalstroom wordt verbrand en niet meer kan ingezet worden in de (circulaire) economie. Heel wat afvalstoffen bevatten immers belangrijke grondstoffen die we zo lang mogelijk om in omloop moeten zien te houden.

Op basis van een bevraging van de sector zijn er een aantal thema’s naar voor gekomen waar nog optimalisatie mogelijk is: Duurzaam aankopen: het is belangrijk dat niet alleen de prijs een rol speelt maar dat er ook duurzaamheidscriteria worden gehanteerd bij de aankoop (circulariteit en recycleerbaarheid van het product, lokale en verantwoorde producten,…). Zo kunnen we afval zoveel mogelijk vermijden en hergebruik en inzameling zoveel mogelijk promoten; Hergebruik: voor heel wat materialen als bestek, potjes, incontinentiemateriaal, bekertjes,… bestaan duurzame oplossingen en zo kan het restafval in de gezondheidszorg verminderd worden; Interne organisatie en logistiek: zorginstellingen zijn zeer goed om producten en diensten op locatie te krijgen maar hoe zorgen we ervoor dat ze selectief ingezameld worden of afval vermeden wordt?

Met andere woorden: binnen deze green deal zullen er heelt wat acties op poten worden gezet om knelpunten aan te pakken. En dit doe je samen in een netwerk van gelijkgezinden. Sommige staan al wat verder en andere moeten er nog aan beginnen. Deze onderlinge uitwisseling van ervaringen zal intens zijn, vanuit een diversiteit aan organisaties die je nergens anders zal aantreffen.

Momenteel is de draft tekst van de green deal in opmaak. Deze zal na de zomer worden afgetoetst met het zorg middenveld, om dan in het najaar hopelijk tot een ondertekend document te komen. We duimen ervoor dat dit moment niet zomaar digitaal voorbij gaat, maar dat we er weer een feest van kunnen maken met een hapje en een drankje.

Reageer »

Anders Bekeken