Kas als Energiebron: Twee Nieuwe Projecten van Start
Geschreven op 19-10-2015 - Erik van Erne. Geplaatst in Energie en Besparing
Update 13 oktober 2021: De programmaraad van Kennis in je Kas is begin oktober akkoord gegaan met twee nieuwe energieprojecten.
Het betreft een onderzoek naar paarsverkleuring bij teelt onder LED’s en onderzoek naar efficienter gebruik van CO2.
Groen of rood gewas; Anthocyaanvorming en chlorofyl afbraak onder LED: Doel van dit project is te kunnen verklaren hoe paarsverkeleuring ontstaat en hoe het kan worden voorkomen. Dit is of kan een belemmering zijn bij de toepassing van LED belichting. De kennis moet uiteindelijk – al dan niet door vervolgproeven – leiden tot aanbevelingen voor telers hoe hier mee om te gaan.
Bij (praktijk)proeven waarbij belicht wordt met LED, met intensiteiten waarbij het aandeel lamplicht veel hoger is dan het aandeel daglicht (winter condities), nemen we paarsverkleuring van het blad waar. Dit is niet gewasspecifiek maar lijkt vrij algemeen voor te komen.
Uit eerdere metingen wordt geconcludeerd dat dit komt door chlorofyl afbraak in de chloroplasten en vorming van anthocyanen in de vacuole. Anthocyaan vorming en afbraak van chlorofyl leidt tot een terugval in de fotosynthese, verlaagt de sierwaarde van het snijproduct (te donkere rozen, gevlekte bloemblaadjes en blad, paarsgekleurde bladranden, paarse bladpunten, bol-en bobbelachtig blad, bladverbranding in de kas) en geeft bladverdroging op de vaas op de aangetaste delen (bij siergewassen).
Het wordt vaak waargenomen maar als incidenteel genoemd, en de registratie is meer kwalitatief dan kwantitatief. Daardoor wordt dit niet meegenomen in de data-analyse. Anthocyanen absorberen licht en beschermt tegen schade van teveel licht in de zomer, of tegen schadelijke radicalen. Maar wat is de functie van anthocyanen in de relatief lage intensiteiten waarmee we in de winter belichten met LED? En waarom zien we dit niet bij belichting met SON-T? Speelt spectrum (blauw?) een rol?
Het lijkt aannemelijk dat ook andere factoren hierbij betrokken zijn zoals fosforgebrek, temperatuur en sui-kers. Mogelijk is de hormoonbalans verstoord. Bij sommige gewassen (sierteelt), kunnen dit soort effecten een van de belemmeringen zijn voor de grootschalige implementatie van LED. Als er is meer kennis is van de oorza-ken kan aan oplossingen worden gewerkt.
CO2 gebruik moet efficiënter: Doel is het ontwikkelen van handvatten voor toekomstig lager CO2 gebruik in de praktijk door doorrekening van CO2-gebruik, verliezen en mogelijke kosten in paprika en chrysant. Dit project levert voor telers kennis en mogelijkheden op hoe zuiniger met CO2 om te gaan.
In de afgelopen jaren is de input van fossiele energie in de glastuinbouw gestaag gedaald door ontwikkelingen zoals Het Nieuwe Telen en het gebruik van aardwarmte. Daardoor neemt ook de beschikbare hoeveelheid CO2 als bijproduct van aardgas af, en moeten telers meer gebruik maken van alternatieve bronnen van CO2 (OCAP, zuivere CO2 inkopen). Daarmee wordt het efficiënt benutten van CO2 door het gewas en het minimaliseren van het verlies van CO2 nog belangrijker dan het al was.
In voorgaande onderzoeken bij tomaat (2012, 2020) en komkommer (dit jaar) is aangetoond dat er goed geteeld kan worden met soms de helft van de gebruikelijke CO2 dosering. Het probleem van lage beschikbaarheid van CO2 en grote ventilatieverliezen speelt alleen bij hoge instraling en grote raamstanden (vooral zomermaanden), en hier zal het onderzoek zich op moeten toespitsen. Voor verbreding van deze kennis naar andere gewassen als paprika en de sierteelt is nog onderzoek nodig wat de precieze reactie van het gewas op CO2 is en hoe de CO2-benutting efficiënter kan.
Bij chrysant is daarbij mogelijk relevant dat er CO2 vrijkomt bij afbraak van organische stof in de bodem; dit kan in mindering gebracht worden op de dosering. Daarnaast moet de financiële afweging gemaakt worden tussen de baten (meer productie in zomer) en kosten van CO2. De vraag is of CO2-dosering in de zomer in de toekomst nog rendabel is en hoe de sector hier over denkt.
26 november 2020: Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en de Programmaraad Kennis in je Kas (KijK) hebben onlangs elf nieuwe projecten gehonoreerd voor het programma Kas als Energiebron. Dat gebeurde na advies van de ondernemersgroep Kas als Energiebron.
Onderstaande elf projecten zijn gefinancierd door LNV in het kader van Kas als Energiebron:
Zomerteelt in de Winterlichtkas met gelimiteerd CO2: Doel is om aan te tonen dat in een onbelichte hogedraadteelt van komkommer in de winterlichtkas, met een significant lagere input van CO2 dan de praktijk, een minstens even hoge productie als de praktijk kan worden behaald.
BEST kan beter met courgette: Demonstratie van een teeltconcept van courgette in een voorjaars- en herfstteelt met een lage emissie van CO2 en chemische gewasbeschermingsmiddelen met een goede productie en gewas- en productkwaliteit.
Fossielloze demo’s 2021 Demokas2030: Demonstratie van fossielvrije teeltconcepten van vier gewassen (aardbei, freesia, potanthurium, gerbera). Daarnaast wordt er ook zoveel mogelijk geteeld zonder gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en zonder emissie van water en nutriënten.
Aardbei fossielvrij: Het project streeft naar het definiëren van de fossielvrije en duurzame aardbeienteelt onder glas, op basis van het reeds uitgevoerde onderzoek.
Meten en sturen van plantbelasting in sierteeltgewassen: De doelstelling is om het begrip plantbelasting voor sierteeltgewassen nader te onderzoeken, te beschrijven en meetbaar te maken, om vervolgens daarmee de potentie voor energiebesparing te kunnen bepalen.
Minimale verdamping tulp: Ophelderen welke factoren de kiepgevoeligheid en de duur van de kiepgevoelige fase van tulp ook beïnvloeden, naast goede verdamping en Ca-bemesting van het proceswater.
Tomaat fossielvrij met LED: Demonstreren van een belichte tomatenteelt met 100% LED belichting met gebruik van latente warmteterugwinning met een gelijk productie als de praktijk.
Leliebroei onder LED met minimaal energieverbruik: Aantonen hoe lelie op een energiezuinige manier geteeld kan worden bij 100% LED. Ook wordt geschetst hoe een fossielvrije teelt eruit ziet.
Potplanten integraal klimaatneutraal: Demonstreren van een teeltconcept waarbij groene potplanten energiezuinig en in balans worden geteeld. Telers krijgen met de kennis betere handvatten om te telen volgens de principes van HNT.
Hoe wordt jaarrondproductie van paprika rendabel?: Ontwikkelen van een teeltstrategie voor een jaarrond paprikateelt die toekomstbestendig is en aansluit op de transitie richting een fossielvrije glastuinbouw.
Een perfecte roos is duurzaam geteeld: Beschrijving van en demonstratie van fossielvrije teelt van roos. Met de resultaten en het teeltconcept zouden telers dit in de praktijk toe kunnen passen.
Zie ook: Een Glazen Wereld, Met Een Warm Hart – Energie Voor Stad En Kas by Greenport West-Holland
27 november 2019: Na advies van de ondernemersgroep Kas als Energiebron hebben het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en de Programmaraad Kennis in je Kas in oktober acht projecten gehonoreerd voor het programma Kas als Energiebron.
Het betreft de onderstaande projecten:
Bromelia onder LED: Doel van dit project is het vinden van het juiste lichtspectrum voor LED in de bromeliateelt. Met de kennis uit dit onderzoek kunnen ondernemers het juiste LED-spectrum kiezen voor een goede plantkwaliteit tegen zo laag mogelijk elektraverbruik en investeringen.
CO2 uit buitenlucht – evaluatie Antecy pilot: Het bedrijf Antecy heeft een Air Capture technologie ontwikkeld gebaseerd op adsorptie van CO2 uit lucht op geïmpregneerde actieve kool en desorptie van de CO2 middels een combinatie van temperatuurverhoging en vacuüm condities. Doel is evalueren van de technologie en testen van de pilot plant en analyse.
Begeleiden en monitoren energie-innovaties in de praktijk: Doel is zowel de ondernemer te ondersteunen bij het leren omgaan met de nieuwe technologie (vooral ten aanzien van de teelttechniek) als een objectieve monitoring om verbeteringen en aanpassingen voor vervolg ontwikkelingen te bevorderen en om duidelijke informatie ten behoeve van volgers (collega-telers) te kunnen presenteren. Jaarlijks worden de te monitoren installaties/bedrijven geselecteerd.
BEST kan beter: Dit onderzoek draait om een winterframbozenteelt in de BEST greenhouse met een laag verbruik van energie, CO2 en chemische gewasbeschermingsmiddelen, met een verdere verbetering van de productie en gewas- en productkwaliteit. Daarnaast wordt onderzocht wat andere potentiele gewassen voor dit kastype zijn, waarbij een zomer- en herfstteelt van een alternatief gewas wordt getest.
Duurzaam sturen met licht: Wat is het effect van een zeer hoge Hortiscatter (50-100%) op kasklimaat en gewasgroei bij dezelfde hoeveelheid licht? Hoe kan de benutting van zonlicht en lamplicht worden verbeterd? Hiervoor is kennis nodig van LED lichtkleuren op plantvorm, lichtonderschepping en groei. Dit wordt gedaan voor een aantal perkplanten en potplanten.
Fossielloze en duurzame Demokas demonstraties 2020: Doel is demonstratie van fossielvrije en emissieloze teelten met vier gewassen: gerbera, potanthurium, freesia en aardbei. Telers kunnen nu al hun voordeel doen met onderdelen van de kennis zonder al volledig over te schakelen op fossielvrije en emissieloze teeltwijze. De fossielvrije verwarming van de kassen is ontworpen op winning van kaswarmte uit ontvochtiging en eventueel kaskoeling. Alle gewassen worden belicht met full LED.
Gewasverdamping bij de kop II: Doel van dit onderzoek is tweeledig. 1. Uitbreiding van het gewasverdampingsmodel met rekenregels per bladlaag, om de gewasverdamping in het educatieve simulatieprogramma Kassim nauwkeuriger en adequater te benaderen. 2. Beter inzicht in de gewasverdamping en de gevolgen van maatregelen daarop kan nu al in de praktijk helpen bij het terugdringen of nauwkeuriger bepalen van de inzet van warmte (minimumbuis) voor gewasactivering.
Energiemonitor Glastuinbouw 2018-2020: Het doel van dit project is het jaarlijks in kaart brengen van de energiebalans van de glastuinbouw en de ontwikkeling van de energie-indicatoren: CO2-emissie, aandeel duurzame energie, energie-efficiëntie en achterliggende invloedfactoren. In 2019 worden de resultaten van het kalenderjaar 2017 definitief gemaakt en worden voorlopige resultaten van kalenderjaar 2018 geraamd.
De projecten zijn gefinancierd uit de LNV-middelen voor Kas als Energiebron en Klimaatenvelop, door de Stichting Kennis in je Kas (KijK) en door de diverse private financiers zoals gewascoöperaties en toeleveranciers.
11 juli 2019: Voor het programma Kas als Energiebron zijn in mei/juni zestien projectvoorstellen gehonoreerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Glastuinbouw Nederland, na advies van de ondernemersgroep Kas als Energiebron.
Ook is een aantal lopende projecten uitgebreid. De omvang en het aantal projecten is groter dan andere jaren vanwege een extra impuls vanuit de klimaatenvelop 2018 van kabinet Rutte III.
Omvang en aantal projecten is groter dan andere jaren vanwege een extra impuls vanuit de klimaatenvelop 2018 van kabinet Rutte III.
Het betreft de volgende projecten: De perkplantenteelt naar fossielvrij – Phalaenopsis richting fossielvrij: Efficiëntere sturing bloemtakuitloop – Freesiateelt toekomstproof – Leliebroei op weg naar fossielvrij – Worteldruk en Het Nieuwe Telen – Duurzame teeltsystemen met LEDs – Perfecte roos: Balans en integratie – Jaarrond paprika met LED – vervolg – Microgolf grondontsmetten – Energiezuinig concept winterteelt framboos – Praktijkinventarisatie toepassing HNT – Nieuwe semi-transparante PV: een match met de NL glastuinbouw? – Aubergine jaarrond in balans met LED – Strekking van aardbei onder LED – Ondersteuning WKK/Bio-energie 2019
23 augustus 2018: Voor het programma Kas als Energiebron zijn vlak voor de zomer 14 projectvoorstellen gehonoreerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en LTO Glaskracht Nederland, na advies van de ondernemersgroep Kas als Energiebron.
Ook is een zevental lopende projecten uitgebreid. Omvang en aantal projecten is groter dan andere jaren vanwege een extra impuls vanuit de klimaatenvelop 2018 van kabinet Rutte III.
Het betreft de volgende projecten: Zonder emissie naar hoge transmissie – Kansen en knelpunten van Het Nieuwe Telen en LED voor gewasgezondheid en bestuiving – Besparing op aardgas voor CO2-dosering – Monitoring van huidmondjesopening; sturen op laag energieverbruik zonder over de grens te gaan – Minimale CO2 uitstoot door minimale verdamping bij tulpenbroei – Duurzamere teelt lisianthus door verlengde opkweek – Freesiateelt toekomst-proof – Plantbalans bromelia: optimale benutting van licht en warmte – De groenste komkommer – Jaarrond paprika met LED – Temperatuurintegratie – Ontwikkeling van onderwijstools – LED belichting in aardbei
Ook zijn enkele recent gestarte projecten uitgebreid met extra behandelingen of metingen, onder meer op basis van opmerkingen vanuit de ondernemersgroep: Diffuus kasdek, maak het eens helder – LED bij zonlicht – Potplanten optimaal klimaatneutraal – De perfecte klimaatneutrale chrysant – Perfecte roos – the next level – Nieuw licht op houtig kleinfruit – Alstroemeria – teelt van de toekomst dichtbij
Daarnaast is een start gemaakt met het project Kennisuitwisseling Fossielvrije en Duurzame Glastuinbouw‘. Ook dit project is mogelijk gemaakt vanuit genoemde extra impuls.
19 oktober 2015: Voor het programma Kas als Energiebron zijn zeven projectvoorstellen goedgekeurd door het ministerie van Economische Zaken en LTO Glaskracht Nederland, op advies van de Ondernemersgroep Kas als Energiebron.
De voorstellen zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking en overleg met telers uit de relevante gewasgroepen. Zij zijn uiteraard, naar goed gebruik in de sector, nauw betrokken bij de begeleiding van de proeven. De projecten starten dit najaar of in januari en zullen deels voor de zomer (3) en deels eind 2016 (4) klaar zijn.
Kas als Energiebron is een samenwerkingsprogramma van het bedrijfsleven en de overheid om de verduurzaming op energiegebied mogelijk te maken. Het totale programma wordt door beide partijen gefinancierd.
Het betreft de volgende projecten: Vermindering Calcium gerelateerde problemen – Uitstraling: theorie, praktijk en inzicht – Meetprotocol lichttransmissie natte materialen – Belichten naar gewasbehoefte; proefgewas lelie –Phalaenopsis en zomerlicht: koeling en stuurlicht in de koelfase – Het Nieuwe Telen lisianthus; demoproeven – Luminescente zonnecollectoren
Over twee projecten vindt nog overleg plaats tussen de financiers, telers, onderzoeksinstelling en de ondernemersgroep Kas als Energiebron. Dat betreft: Verhogen assimilaten per eenheid PAR d.m.v. dagverlenging met lage intensiteit belichting zomerbloemen – Naar een halvering van het energiegebruik in de potplantenteelt.
Zie ook: Grootste Geothermiecentrale in de Benelux van Energie Combinatie Wieringermeer (ECW) – De Regeling Nationale EZ Subsidies: Risico’s Dekken voor Misboring bij Aardwarmte – Aardwarmte in de Glastuinbouw: Het Handboek Geothermie – Aardwarmte in Nederland: Het Geothermisch Informatiesysteem ThermoGIS by TNO – Aardwarmte Den Haag: Duurzame Warmte voor Den Haag Zuidwest – Escamp Festival: Gratis Energie Kwartetspel Aardwarmte Den Haag – Aardwarmte in de Tuinbouwkas: Koekoekspolder IJsselmuiden by Greenhouse Geo Power – Het Nieuwe Telen: Minder Gasverbruik En Meer Komkommers by Kas als Energiebron – Green Deal Trias Onderzoeksboring Westland: Verrassende Resultaten Onderzoeksboring Westland
Erik van Erne zegt:
6 februari 2020 om 13:39 | Permalink
De Jaarlijkse Tuinbouw Energiedag 2020: Kas Als Energiebron In Zwaar weer by BlueTerra
Hoge ODE op elektriciteit, een lage gasprijs en onzekerheid over CO2, hoe moet dat verder? BlueTerra zet daarom op vrijdag 13 maart haar jaarlijkse Tuinbouw Energiedag in het teken van Kas als Energiebron.
Gerenommeerde sprekers, onder andere van Glastuinbouw Nederland, geven hun visie op de energietransitie en hoe het verder moet.
De dag wordt ingeleid door Robert Kielstra van ECW Netwerk over zijn visie op de verduurzaming van de sector. Vervolgens vertelt Gijs Zeestraten, clusterleider nationaal klimaatbeleid bij Ministerie van EZK, wat er op de tuinbouw af komt vanuit het Klimaatakkoord. Piet Broekharst van Glastuinbouw Nederland schetst vervolgens de bedreigingen voor Kas als Energiebron en hoe het verder moet. Er is ruimte voor discussie met de zaal.
Na de koffiepauze komen innovaties aan bod: Dennis Medema van Glastuinbouw Nederland gaat in op nieuwe CO2-bronnen, Edwin Valkenburg van Agro Energy vertelt over ‘De waarde van warmte in de glastuinbouw’ en tot slot een interessante presentatie van Arjan van Antwerpen van DLVge over de kansen van aquathermie voor de glastuinbouw.