Anders Bekeken

Studium Generale: De Urgentie van Duurzaamheid by Jacqueline Cramer en Klaas van Egmond

We leven in tijden van overvloed, terwijl je de grondstofschaarste al aan ziet komen. Denk aan oprakende olie en zeldzame metalen in je mobieltje. We profiteren in het Westen van een open economie, maar vrezen migranten en het verlies van een eigen identiteit. Ondertussen rijst de vraag of het onderliggende financiële systeem wel is gebouwd voor de lange termijn. Ook de mogelijkheden van de medische wetenschap zijn groter dan ooit, terwijl we niet in staat blijken de Q-koorts te voorkomen.

Lang leek de keerzijde van groei en welvaart vooral ontwikkelingslanden en toekomstige generaties te treffen. Dat is niet meer zo. Er zijn hier en nu oplossingen nodig, die vragen om collectieve actie en een tijdshorizon die verder reikt dan één kabinet. Lukt het de wetenschap om afstand te nemen van de waan van de dag en een perspectief te schetsen voor verandering? Utrechtse wetenschappers laten zich uitdagen om hun kennis, methoden en theorieën in te zetten. Wat is echte welvaart en kwaliteit van leven? Iets doen voor duurzaamheid betekent niet elke dag een dikke trui aan of eten wat je niet lekker vindt. Het kan slimmer, door vakgebieden te combineren en bijvoorbeeld door wat we mooi en belangrijk vinden te koppelen aan spannende games en sociale netwerken.

Op dinsdag 8 februari 2011 van 20.00 tot 21.30 uur in de Aula, Academiegebouw, Domplein, Utrecht gaat de serie Duurzaamheid als Wereldbeeld van start met “De urgentie van duurzaamheid” door Prof. dr. Jacqueline Cramer (directeur UCAD en Geowetenschappen, UU) en prof. ir. Klaas van Egmond (UCAD en Milieukunde, UU). Rector magnificus Hans Stoof opent de serie. De lezing “De urgentie van duurzaamheid” is live te volgen. Ook kunt u de lezing later op uw gemak nog eens bekijken. Alle lezingen vinden plaats op dinsdagen van 20.00 tot 21.30 uur in de Aula, Academiegebouw, Domplein, Utrecht.

Hink, stap, sprong naar een duurzame samenleving. Duurzaamheid lijkt soms even van de politieke agenda verdwenen, maar dat is schijn. Allerlei partijen in de samenleving zijn er mee bezig. Jacqeline Cramer schetst de urgentie van het vraagstuk op de terreinen van mens, milieu en meerwaarde. Voor het eerst in de geschiedenis is de mens in staat zoveel te gebruiken van de aarde, dat de grenzen van de biologische systemen zijn bereikt. Dit vraagt naast nieuwe technologie om nieuwe instituties en een nieuwe kijk op de mens, de natuur en de samenleving. Wat is de bijdrage van de innovatiewetenschappen aan de verbinding tussen de universiteit, grote en kleine maatschappelijke spelers en de politiek?

Our Common Future. Klaas van Egmond werkte jarenlang aan de klimaatproblematiek. Hij schets een methode waarin duurzaamheid als zoektocht naar integrale mens- en wereldbeelden kan worden beschreven. Aan de hand van o.a. klimaatscenario’s toont van Egmond wat de invloed is van een eenzijdige nadruk op het individu of de groep, de materiële of de geestelijke wereld. Hoe zien de uitdagingen voor de 21ste eeuw er uit?

Studium Generale Universiteit Utrecht: Mens, Milieu en Meerwaarde - UCAD Symposium met Jacqueline Cramer en Herman Wijffels: Waar is de Duurzame Agenda? - Balans van de Leefomgeving 2010: De Mislukking van de Kabinetsbrede Aanpak Schoon en Zuinig - Jacqueline Cramer en Tineke Huizinga: Nederlandse klimaatbeleid nog steeds op schema - Jacqueline Cramer: Ik had mijn werk graag afgemaakt - Jacqueline Cramer benoemd tot Hoogleraar Duurzaam Innoveren en Directeur UCAD - Studium Generale Universiteit Utrecht: Mens, Milieu en Meerwaarde - Nieuwste Cijfers Hernieuwbare Energie in Nederland: 8,9% geproduceerd, 3,8% verbruik - Nieuwe Energie: Nederland na het Fossiele Tijdperk by Anne-Marie Rakhorst - Energie van Nederland: Nederland Wordt Vuilste Land van Europa - De PwC Duurzaamheidbarometer: Duurzame Ondernemer Hekelt Duurzaamheidbeleid Kabinet

Dinsdag 15 februari 2011: Instituties van de open samenleving door Prof. dr. Bas van Bavel (Geschiedenis, UU) en prof. dr. Hans Schenk (Economie, UU). Een duurzame samenleving: groei en verdeling van welvaart via markt en staat. Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Bas van Bavel laat zien dat de belangrijkste organisatievormen van onze huidige Westerse samenleving (markt en staat) zijn ontstaan in de Middeleeuwen en onderdeel zijn van onze cultuur. Maar ook andere instituties zoals commons, de gilden of de waterschappen zijn ontstaan om collectieve actieproblemen te overwinnen en lange termijnafwegingen mogelijk te maken waarin er balans is tussen mens, milieu en meerwaarde. Wat biedt de kennis van deze organisatievormen ons voor duurzaamheidsvraagstukken in de 21ste eeuw?

Hans Schenk onderzocht voor de Commissie de Wit de recente economische crisis. In zijn wetenschappelijk onderzoek als econoom richt Schenk zich op de vraag in hoeverre er in de praktijk steun te vinden is voor de economische theorie van de rationele actor. Dit lijkt een te eenzijdige benadering. Managers zijn minder rationeel dan we denken en concurrentie leidt niet zonder meer tot stabiele markten en gewenste uitkomsten. Is de lange arm van de markt een mythe? Hoe ziet de economisch duurzame onderneming van de toekomst er uit? En is die dan ook sociaal en ecologisch duurzaam? Het gaat om macht en tegenmacht - welke voorwaarden voor duurzaamheid zijn er te formuleren vanuit de economie en de geschiedenis van bedrijven en instituten.

Dinsdag 22 februari 2011: Van government naar governance door Prof. dr. Mark Bovens (Bestuurskunde, UU) en prof. dr. Henk Kummeling (decaan Recht en Bestuur, Staatsrecht, UU). Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Van government naar governance: de terugtredende overheid en toch een duurzame maatschappij? De complexiteit van de samenleving, de democratisering en de individualisering stellen de het idee van de alles regulerende staat op de proef. Wetten worden kaders voor gedrag en zijn niet meer gebeiteld in steen. Burgers worden op een andere manier verantwoordelijk voor hun eigen lot. Ook de kennis is in de huidige maatschappij verdeeld. Bestuurders zullen burgers en deskundigen moeten consulteren bij beleidsvorming. De maatschappij kan gezien worden als een stakeholder maatschappij. Maar hoe waarborgen we dan collectieve lange termijnbelangen zoals duurzaamheid? Wie vertegenwoordigd de natuur of de toekomstige generaties? Hoe organiseren we dit op wereldschaal en wat betekent dat dan voor de nationale staat?

Mark Bovens en Henk Kummeling illustreren de veranderende rol van de overheid aan het thema water. Hoe beheer je water en hoe ziet global governance er uit? Uitdagingen zijn het probleem van de repressieve staat: Kun je burgers wel dwingen tot bepaald gedrag? En haken lager opgeleiden niet af bij de complexiteit van inspraak?

Dinsdag 1 maart 2011: Lekker en gezond door Prof. dr. Frank Miedema (decaan Geneeskunde, UU & UMC Utrecht) en prof. dr. Anton Pijpers (decaan Diergeneeskunde, UU) Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Wat is duurzaam in de veehouderij en in de gezondheidszorg? Prof. dr. Pijpers laat zien dat dat ligt aan de schaal waarop je ernaar kijkt. De dierenarts is er steeds minder voor de gezondheid van het enkele dier, maar voor de dierpopulatie. En meer nog voor de bescherming van de mens tegen besmettelijke dierziekten, zoals de vogelpest. Is vlees eten de risico’s voor mens en milieu nog wel waard? In de risicomaatschappij zijn er feiten, maar ook percepties en maatschappelijke kosten en baten.

Ook in de gezondheidszorg is de vraag hoe de zorg voor het individu en de gezondheidskeuzes van het individu staan tegenover public health. Prof. dr. Miedema gaat in op nieuwe manieren van kennisontwikkeling als een democratisch zoekproces, waarbij patiënten worden betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Maar wie is uiteindelijk verantwoordelijk? Hoe kan dialoog leiden tot een duurzame toekomstbestendige visie op gezondheid voor iedereen? Wat definiëren we eigenlijk als gezond?

Dinsdag 8 maart 2011: Migratie en nieuwe identiteit dooe Prof. dr. Paul Schnabel (Universiteitshoogleraar UU en directeur SCP) en prof. dr. Annelies Zoomers (International Development Studies, UU). Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Sociale duurzaamheid op de agenda. Veranderingen op wereldschaal hebben hun uitwerking in Nederland en in ontwikkelingslanden. Globalisering verbindt, maar fragmenteert ook. Annelies Zoomers analyseert aan de hand van voorbeelden uit Azie, Latijns Amerika en Afrika hoe ons streven naar duurzaamheid rechtsreeks duurzame ontwikkeling elders beïnvloedt. Door de wereldwijde voedsel- en klimaatcrisis onstaat in veel ontwikkelingslanden een run op land. Wereldwijd is een snelle toename van grondbezit in buitenlandse handen, vooral in Afrika. Zoomers laat zien dat globalisering leidt tot nieuwe vormen van schaarste en nieuwe vormen van mobiliteit. Wat zijn de gevolgen voor de balans tussen people, planet en profit. Hoe hou je het armoedevraagstuk op de agenda, samen met ecologische duurzaamheid?

Ook in Nederland is het soms moeilijk te zien hoe sociale en ecologische duurzaamheid zich tot elkaar en tot onze welvaart verhouden. Paul Schnabel onderzoekt hoe we de 21ste eeuw doorkomen op een verantwoorde manier, zonder te grote discontinuïteit. Onze geïndividualiseerde leefstijl en grote welvaart zijn een groot goed. Wat gaan we merken van oprakende grondstoffen, olie en schaarser wordend schoon water? Hoe verhouden deze zich tot dilemma’s rond veroudering, de pensioenleeftijd, de gezondheidsparadox, migratie, en integratie?

Dinsdag 15 maart 2011: Push the right button: gaming voor sociale verandering door Prof. dr. Joost Raessens (Mediatheorie, UU) en prof. dr. Peter Werkhoven (Managing Director Technical Sciences, TNO en professor multimodal interaction in virtual environments, Department of Information and Computing Sciences (Beta), UU) Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Mensen willen wel iets doen voor duurzaamheid, maar niet iets laten. Naar de glasbak gaan of lid worden van Oxfam dat doe je wel. Maar je studiegenoot op stage niet opzoeken omdat je dan moet vliegen? Dat is veel moeilijker. Hoe kun je het gedrag van groepen mensen sturen op een aantrekkelijke en slimme manier? Prof. dr. Werkhoven en Prof. dr. Raessens werken beiden vanuit hun discipline aan games. Zij proberen het natuurlijke gedrag van de spelende mens te benutten. Zo is er de game ‘World without oil’ die ideeën verzamelt en mensen bij elkaar brengt om na te denken over de wereld die zij zouden willen. Via games kunnen we ons ook bewust worden van waardeoriëntaties en leren te denken vanuit het perspectief van anderen. Is dit het leren van de toekomst? En vormen social media de sociale verbanden van de toekomst?

Dinsdag 22 maart 2011: Beelden van mens en natuur door Prof. dr. Rosemarie Buikema (Art, Culture and Diversity, UU) en prof. dr. Bert Theunissen (Geschiedenis van de Natuurwetenschappen, UU) Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Puur natuur, dat is toch goed? Maar wat is natuur, wat is natuurlijk en hoe verhouden wij ons ten opzichte van elkaar en de natuur. Wat is vooruitgang? Relatieve concepten zijn het, maar door er over na te denken, kunnen we ook nieuwe toekomstbeelden vormen en een eigen identiteit. Bewustzijn van onze beelden en overtuigingen is een eerste stap om ons handelen te kunnen begrijpen. Ook als we willen bepalen wat kwaliteit van leven is zullen we dit moeten onderzoeken. Rosemarie Buikema onderzoekt hoe kunst, verhalen en geschiedenis ons in staat stellen op een nieuwe manier de toekomst in te richten. Belangrijk is te bedenken wie het dominante verhaal bepalen en of er ook andere belangen zijn. Prof. dr. Theunissen zal laten zien hoe het reductionistisch wereldbeeld heeft geleid tot onze huidige opvattingen van wetenschap en technologie. Kennis van de wetenschapsgeschiedenis geeft inzicht in de rol van technologie in de duurzaamheiddiscussie en maakt ons zelfs kritisch ten opzichte van technologiekritiek of het idee dat de natuur als vanzelf in balans is.

Dinsdag 29 maart 2011: Transities en perspectieven voor een nieuw wereldbeeld door Prof. dr. Herman Wijffels (UCAD en Geowetenschappen, UU) en prof. dr. Jan Luiten van Zanden (Geschiedenis, UU) Ook deze lezing kunt u live volgen van 20.00 tot 21.30 uur.

Jan Luiten van Zanden zal een overzicht geven van de geschiedenis van de mens vanaf de prehistorie. Deze lange lijn geeft inzicht in de manieren waarop de mens samenlevingen heeft gevormd die dilemma’s rond schaarste en verdeling hebben opgelost. Hoe zien een duurzame economie en samenleving er uit in de 21ste eeuw, als de bevolking stabiliseert over enkele jaren op het niveau van 9 miljard wereldbewoners? Een economie zonder groei is niet mogelijk, maar hoe dan wel?

Herman Wijffels zal schetsen welke transities nodig zijn wereldwijd. Zowel technologie, organisatie, als bewustwording van gedrag en onze wederzijdse afhankelijkheden is van belang voor duurzaamheid. Het gaat tenslotte om een vorm van beschaving.

Plaats zelf een reactie: